روش اجرایی ارزیابی انطباق سویا دامی

کد مدرک: PSA-P-07
ویرایش: 1
تاریخ اجرا: [تاریخ درج شود]
دامنه کاربرد: ارزیابی کیفیت، خلوص، ویژگی‌های فیزیکی و ایمنی سویا مورد استفاده در تغذیه دام

1. هدف

اطمینان از انطباق ویژگی‌های سویا دامی با الزامات فنی و ایمنی تعیین‌شده در استانداردهای رسمی USDA و معیارهای ملی برای استفاده در خوراک دام.

2. تعاریف

سویا دامی: دانه‌های سویای فرآوری‌نشده یا فرآوری‌شده مورد استفاده در تغذیه دام، طیور یا آبزیان.
FGIS: خدمات بازرسی غلات وزارت کشاورزی ایالات متحده
FM (Foreign Material): مواد خارجی مانند سنگ، ساقه، خاک، و سایر دانه‌های غیرسویا

3. الزامات استاندارد USDA (مطابق با 7 CFR Part 810.1801 Soybeans)

درجه	حداقل درصد دانه‌های سالم	حداکثر رطوبت	حداکثر مواد خارجی	دانه‌های آسیب‌دیده
U.S. No. 1	≥ 96%	≤ 13%	≤ 1%	≤ 2%
U.S. No. 2	≥ 94%	≤ 13%	≤ 2%	≤ 3%
U.S. No. 3	≥ 92%	≤ 13%	≤ 3%	≤ 5%
U.S. Sample Grade	< 92%	–	> 4% یا دانه‌های فاسد	هر میزانی

4. مراحل اجرایی

4.1 نمونه‌برداری

مطابق با روش‌های تعیین‌شده در استاندارد FGIS (Official Sampling Method).
حجم نمونه: حداقل 2 کیلوگرم برای آزمون ترکیبی.
ابزار نمونه‌برداری: سوندا یا پروب دستی/اتوماتیک.

4.2 آزمون‌های فیزیکی

تعیین درصد رطوبت با رطوبت‌سنج دیجیتال (قابل ردیابی).
ارزیابی درصد مواد خارجی با الک استاندارد.
تعیین درصد دانه‌های آسیب‌دیده (شکسته، کپک‌زده، گرما دیده).

4.3 آزمون‌های شیمیایی و سموم

تعیین میزان پروتئین خام، چربی خام و فیبر خام.
آزمون بقایای سموم دفع آفات، فلزات سنگین و آفلاتوکسین‌ها مطابق با دستورالعمل‌های AOAC و Codex.

4.4 طبقه‌بندی

بر اساس نتایج آزمون، درجه سویا تعیین می‌شود.
محصولاتی که استاندارد را نداشته باشند به عنوان “Sample Grade” تلقی شده و غیرقابل مصرف برای دام خواهند بود.

4.5 ثبت و گزارش‌دهی

کلیه اطلاعات نمونه‌برداری، آزمون و طبقه‌بندی در فرم PSA-F-07 ثبت می‌گردد.
گواهی انطباق با درج شماره نمونه، درجه USDA و نتیجه آزمون صادر می‌شود.

5. کنترل کیفیت و تضمین نتایج

آزمون‌ها باید توسط آزمایشگاه دارای صلاحیت (مطابق با ISO 17025) انجام شوند.
نتایج باید حداقل توسط یک ارزیاب دوم تأیید شوند.

پیوست‌ها

پیوست 1: جدول استانداردهای کیفیت سویای دامی USDA
پیوست 2: دیاگرام اجزای دانه سویا و محل تجمع سموم

پیوست 3: فرم ارزیابی و ثبت نتایج آزمون (PSA-F-07

برای سویا دامی

درجه‌بندی USDA	حداقل درصد دانه سالم	حداکثر رطوبت (%)	مواد خارجی (FM) (%)	دانه آسیب‌دیده (% Total Damage)	شرایط خاص
U.S. No. 1	≥ 96%	≤ 13.0	≤ 1.0	≤ 2.0	دانه‌ها سالم، یکدست و فاقد بوی نامطبوع
U.S. No. 2	≥ 94%	≤ 13.0	≤ 2.0	≤ 3.0	درصد کمی دانه آسیب‌دیده مجاز است
U.S. No. 3	≥ 92%	≤ 13.0	≤ 3.0	≤ 5.0	کیفیت قابل‌قبول برای مصرف دامی
Sample Grade	< 92%	–	> 4.0	> 5.0	غیرقابل استفاده، مردود

🔹 پیوست 2 – دیاگرام ساختار دانه سویا و محل تجمع آلودگی‌ها

📌 ساختار دانه سویا (نمای برش خورده):

پوشش بذر (Seed Coat): ممکن است محل تجمع بقایای سموم باشد.
کوتیلدون (Cotyledons): منبع اصلی پروتئین و چربی – تحلیل شیمیایی در این بخش انجام می‌شود.
مریستم (Embryo): حساس‌ترین بخش به آفلاتوکسین.
شکاف بذر (Hilum): یکی از ورودی‌های آلودگی قارچی.

📌 محل‌های شایع آلودگی:

سموم دفع آفات: سطح دانه (پوشش)
آفلاتوکسین: عمدتاً در کوتیدون و مریستم
فلزات سنگین: کل دانه، خصوصاً در مناطق رشد آلوده

📌 نکته: استفاده از دانه‌های شکسته یا آسیب‌دیده، خطر تجمع سموم را به شدت افزایش می‌دهد.

🔹 پیوست 3 – فرم ارزیابی و ثبت نتایج آزمون سویا دامی

کد فرم: PSA-F-07
عنوان: فرم ارزیابی کیفیت و انطباق سویا دامی
واحد اجرایی: ارزیابی و بازرسی مواد اولیه خوراک دام

ردیف	شاخص مورد ارزیابی	روش آزمون	واحد اندازه‌گیری	حد مجاز
1	درصد رطوبت	دستگاه رطوبت‌سنج	%	≤ 13.0
2	درصد مواد خارجی (FM)	الک استاندارد	%	≤ 3.0
3	درصد دانه آسیب‌دیده (Total Damage)	مشاهده چشمی/الک	%	≤ 5.0
4	آفلاتوکسین کل	HPLC	ppb	≤ 20
5	پروتئین خام	کیلدال	%	≥ 35
6	چربی خام	سوکسله	%	≥ 15
7	فلزات سنگین (سرب، کادمیم، جیوه)	ICP-MS	ppm	مطابق استاندارد ملی

✅ نتیجه نهایی ارزیابی:
⭘ مطابق با استاندارد USDA درجه: ……………
⭘ غیرمنطبق – مردود برای مصرف دامی

🖊 نام و امضاء کارشناس ارزیاب: ……………………
📅 تاریخ ارزیابی: …………………………