روش اجرایی ارزیابی انطباق سویا دامی

کد مدرک: PSA-P-07
ویرایش: 1
تاریخ اجرا: [تاریخ درج شود]
دامنه کاربرد: ارزیابی کیفیت، خلوص، ویژگی‌های فیزیکی و ایمنی سویا مورد استفاده در تغذیه دام

1. هدف

اطمینان از انطباق ویژگی‌های سویا دامی با الزامات فنی و ایمنی تعیین‌شده در استانداردهای رسمی USDA و معیارهای ملی برای استفاده در خوراک دام.

2. تعاریف

  • سویا دامی: دانه‌های سویای فرآوری‌نشده یا فرآوری‌شده مورد استفاده در تغذیه دام، طیور یا آبزیان.

  • FGIS: خدمات بازرسی غلات وزارت کشاورزی ایالات متحده

  • FM (Foreign Material): مواد خارجی مانند سنگ، ساقه، خاک، و سایر دانه‌های غیرسویا

3. الزامات استاندارد USDA (مطابق با 7 CFR Part 810.1801 Soybeans)

درجه حداقل درصد دانه‌های سالم حداکثر رطوبت حداکثر مواد خارجی دانه‌های آسیب‌دیده
U.S. No. 1 ≥ 96% ≤ 13% ≤ 1% ≤ 2%
U.S. No. 2 ≥ 94% ≤ 13% ≤ 2% ≤ 3%
U.S. No. 3 ≥ 92% ≤ 13% ≤ 3% ≤ 5%
U.S. Sample Grade < 92% – > 4% یا دانه‌های فاسد هر میزانی

4. مراحل اجرایی

4.1 نمونه‌برداری

  • مطابق با روش‌های تعیین‌شده در استاندارد FGIS (Official Sampling Method).

  • حجم نمونه: حداقل 2 کیلوگرم برای آزمون ترکیبی.

  • ابزار نمونه‌برداری: سوندا یا پروب دستی/اتوماتیک.

4.2 آزمون‌های فیزیکی

  • تعیین درصد رطوبت با رطوبت‌سنج دیجیتال (قابل ردیابی).

  • ارزیابی درصد مواد خارجی با الک استاندارد.

  • تعیین درصد دانه‌های آسیب‌دیده (شکسته، کپک‌زده، گرما دیده).

4.3 آزمون‌های شیمیایی و سموم

  • تعیین میزان پروتئین خام، چربی خام و فیبر خام.

  • آزمون بقایای سموم دفع آفات، فلزات سنگین و آفلاتوکسین‌ها مطابق با دستورالعمل‌های AOAC و Codex.

4.4 طبقه‌بندی

  • بر اساس نتایج آزمون، درجه سویا تعیین می‌شود.

  • محصولاتی که استاندارد را نداشته باشند به عنوان “Sample Grade” تلقی شده و غیرقابل مصرف برای دام خواهند بود.

4.5 ثبت و گزارش‌دهی

  • کلیه اطلاعات نمونه‌برداری، آزمون و طبقه‌بندی در فرم PSA-F-07 ثبت می‌گردد.

  • گواهی انطباق با درج شماره نمونه، درجه USDA و نتیجه آزمون صادر می‌شود.

5. کنترل کیفیت و تضمین نتایج

  • آزمون‌ها باید توسط آزمایشگاه دارای صلاحیت (مطابق با ISO 17025) انجام شوند.

  • نتایج باید حداقل توسط یک ارزیاب دوم تأیید شوند.

پیوست‌ها

  • پیوست 1: جدول استانداردهای کیفیت سویای دامی USDA

  • پیوست 2: دیاگرام اجزای دانه سویا و محل تجمع سموم

  • پیوست 3: فرم ارزیابی و ثبت نتایج آزمون (PSA-F-07

    برای سویا دامی

    درجه‌بندی USDA حداقل درصد دانه سالم حداکثر رطوبت (%) مواد خارجی (FM) (%) دانه آسیب‌دیده (% Total Damage) شرایط خاص
    U.S. No. 1 ≥ 96% ≤ 13.0 ≤ 1.0 ≤ 2.0 دانه‌ها سالم، یکدست و فاقد بوی نامطبوع
    U.S. No. 2 ≥ 94% ≤ 13.0 ≤ 2.0 ≤ 3.0 درصد کمی دانه آسیب‌دیده مجاز است
    U.S. No. 3 ≥ 92% ≤ 13.0 ≤ 3.0 ≤ 5.0 کیفیت قابل‌قبول برای مصرف دامی
    Sample Grade < 92% – > 4.0 > 5.0 غیرقابل استفاده، مردود

    🔹 پیوست 2 – دیاگرام ساختار دانه سویا و محل تجمع آلودگی‌ها

    📌 ساختار دانه سویا (نمای برش خورده):

    1. پوشش بذر (Seed Coat): ممکن است محل تجمع بقایای سموم باشد.

    2. کوتیلدون (Cotyledons): منبع اصلی پروتئین و چربی – تحلیل شیمیایی در این بخش انجام می‌شود.

    3. مریستم (Embryo): حساس‌ترین بخش به آفلاتوکسین.

    4. شکاف بذر (Hilum): یکی از ورودی‌های آلودگی قارچی.

    📌 محل‌های شایع آلودگی:

    • سموم دفع آفات: سطح دانه (پوشش)

    • آفلاتوکسین: عمدتاً در کوتیدون و مریستم

    • فلزات سنگین: کل دانه، خصوصاً در مناطق رشد آلوده

    📌 نکته: استفاده از دانه‌های شکسته یا آسیب‌دیده، خطر تجمع سموم را به شدت افزایش می‌دهد.

    🔹 پیوست 3 – فرم ارزیابی و ثبت نتایج آزمون سویا دامی

    کد فرم: PSA-F-07
    عنوان: فرم ارزیابی کیفیت و انطباق سویا دامی
    واحد اجرایی: ارزیابی و بازرسی مواد اولیه خوراک دام

    ردیف شاخص مورد ارزیابی روش آزمون واحد اندازه‌گیری نتیجه حد مجاز تطابق (بله/خیر)
    1 درصد رطوبت دستگاه رطوبت‌سنج % ≤ 13.0
    2 درصد مواد خارجی (FM) الک استاندارد % ≤ 3.0
    3 درصد دانه آسیب‌دیده (Total Damage) مشاهده چشمی/الک % ≤ 5.0
    4 آفلاتوکسین کل HPLC ppb ≤ 20
    5 پروتئین خام کیلدال % ≥ 35
    6 چربی خام سوکسله % ≥ 15
    7 فلزات سنگین (سرب، کادمیم، جیوه) ICP-MS ppm مطابق استاندارد ملی

    ✅ نتیجه نهایی ارزیابی:
    ⭘ مطابق با استاندارد USDA درجه: ……………
    ⭘ غیرمنطبق – مردود برای مصرف دامی

    🖊 نام و امضاء کارشناس ارزیاب: ……………………
    📅 تاریخ ارزیابی: …………………………