🔹 نیازهای کلان (در ماده خشک جیره – DM)

شاخص اوایل شیردهی (۰–۷۰ روز) میانه (۷۰–۲۰۰ روز) اواخر (۲۰۰ روز تا خشک‌کردن)
انرژی خالص شیر (NEL) 1.60–1.70 Mcal/kg 1.55–1.65 1.45–1.55
پروتئین خام (CP) 16.5–17.5% 16–16.5% 14–15%
پروتئین قابل متابولیسم (MP) 11–12% 10–11% 9–10%
NDF کل 28–32% 30–34% 32–38%
NDF علوفه‌ای ≥19% ≥21% ≥24%
نشاسته 22–26% 22–25% 20–23%
کلسیم 0.9–1.0% 0.8–0.9% 0.7–0.8%
فسفر 0.4–0.45% 0.35–0.40% 0.30–0.35%
منیزیم 0.3% 0.3% 0.3%
سدیم 0.18–0.22% 0.18–0.22% 0.18%

🔹 مکمل‌های ویتامینی – معدنی (در kg DM جیره)

  • ویتامین A: 110,000–130,000 IU/روز

  • ویتامین D3: 30,000–40,000 IU/روز

  • ویتامین E: 500–1,000 IU/روز (اوایل شیردهی و استرس گرمایی تا 1500 IU)

  • روی (Zn): 40–60 ppm

  • مس (Cu): 10–15 ppm (با توجه به سطح Mo/S در جیره)

  • منگنز (Mn): 40 ppm

  • سلنیوم (Se): 0.3 ppm (با رعایت سقف قانونی)

  • ید (I): 0.5–1 ppm

  • کبالت (Co): 0.1–0.2 ppm

🔹 نمونه جیره‌ها (TMR – درصد ماده خشک)

1. اوایل شیردهی (۳۰–۴۰ kg شیر/روز)

  • سیلوی ذرت: 35%

  • سیلوی یونجه/شبدر: 20%

  • یونجه خشک مرغوب: 10%

  • ذرت پرک یا آسیاب: 22%

  • کنجاله سویا: 10%

  • سبوس گندم: 1.5%

  • ملاس: 1%

  • سنگ آهک + دی‌کلسیم فسفات: 1.5%

  • نمک: 0.3%

  • بی‌کربنات سدیم: 0.5%

  • پریمیکس ویت–مین: 0.7%

نتیجه: NEL ≈ 1.62، CP ≈ 17%، NDF ≈ 30%

2. میانه شیردهی (۲۵–۳۰ kg شیر/روز)

  • سیلوی ذرت: 38%

  • سیلوی یونجه/شبدر: 25%

  • یونجه خشک: 12%

  • ذرت: 15%

  • کنجاله سویا: 7%

  • سبوس گندم: 1.5%

  • افزودنی‌ها مثل بالا

نتیجه: NEL ≈ 1.55، CP ≈ 16%

3. اواخر شیردهی و خشک‌کردن

  • سیلوی ذرت: 25–30%

  • سیلوی یونجه/شبدر: 35%

  • یونجه خشک: 20%

  • ذرت: 10%

  • کنجاله سویا: 5%

  • سبوس و مکمل‌ها مثل قبل

هدف: CP ≈ 14–15%، NDF ≥ 36%، NEL ≈ 1.45

🔹 مدیریت مهم

  • جیره‌ی مرحله‌ای (Phase Feeding): جیره بر اساس وضعیت تولید و BCS اصلاح شود.

  • فیبر مؤثر: برای جلوگیری از اسیدوز، حداقل 21% NDF از علوفه لازم است.

  • کاتیون–آنیون (DCAD): در گاوهای خشک نزدیک زایش منفی (−100 تا −150 mEq/kg DM) تنظیم شود تا پیشگیری از تب شیر شود.

  • مخمر/بافر: در اوایل شیردهی و جیره‌های پرنشاسته توصیه می‌شود.

  • آب تمیز و خنک: حیاتی‌ترین ماده مغذی (شیر 85% آب است).

    🔹 اهداف تغذیه‌ای در گاو خشک

    • حفظ نمره بدن (BCS): حدود 3.0–3.25 در زمان خشک‌کردن، بدون تغییر شدید وزن.

    • پیشگیری از تب شیر: تنظیم تعادل کاتیون–آنیون (DCAD).

    • جلوگیری از کبد چرب و کتوز: محدودیت انرژی، به‌ویژه در دوره Far-off (هفته 8–3 قبل از زایش).

    • تأمین مواد معدنی و ویتامین‌ها در حد نیاز، بدون افراط.

    🔹 تقسیم‌بندی دوره خشک

    1. دوره Far-off (۷–۸ هفته قبل از زایش):

      • انرژی متوسط (NEL ≈ 1.3–1.4 Mcal/kg DM).

      • CP ≈ 12–13%.

      • NDF ≈ 36–40% (بخش عمده از علوفه‌های فیبردار باکیفیت متوسط).

      • محدود کردن غلات و نشاسته برای جلوگیری از چاقی.

      • کلسیم جیره: <0.6% (برای آماده‌سازی بدن جهت استفاده از ذخایر Ca).

    2. دوره Close-up یا انتقال (۳ هفته قبل از زایش):

      • انرژی کمی بالاتر (NEL ≈ 1.47–1.54).

      • CP ≈ 14–15%.

      • DCAD منفی (−100 تا −150 mEq/kg DM) با استفاده از کلراید/سولفات‌ها (CaCl₂، MgSO₄، NH₄Cl).

      • کلسیم: 0.9–1.0% (ولی با DCAD منفی).

      • منیزیم: حداقل 0.35% (برای متابولیسم Ca).

      • مکمل ویتامین E و سلنیوم بالا برای کاهش احتباس جفت.

    3. اوایل شیردهی (۳ هفته اول بعد زایش):

      • انرژی بالا (NEL ≈ 1.6–1.65).

      • CP ≈ 17–18%، با پروتئین قابل متابولیسم (MP) کافی.

      • NDF ≈ 30–32%، با حداقل 19–21% از علوفه.

      • نشاسته: 24–26%.

      • بافرها (بی‌کربنات سدیم) و پروبیوتیک‌ها توصیه می‌شود.

    🔹 نمونه جیره‌ها (درصد DM)

    1. Far-off

    • سیلوی ذرت: 20%

    • علوفه خشک (یونجه/کاه): 55%

    • سیلوی یونجه: 15%

    • ذرت آسیاب شده: 5%

    • سبوس گندم: 3%

    • مکمل معدنی–ویتامینی (Ca پایین): 2%

    👉 CP ≈ 12.5%، NEL ≈ 1.35

    2. Close-up

    • سیلوی ذرت: 30%

    • علوفه خشک: 35%

    • سیلوی یونجه: 20%

    • ذرت پرک‌شده: 8%

    • سبوس: 3%

    • مکمل DCAD منفی: 2–3% (CaCl₂، MgSO₄، NH₄Cl)

    👉 CP ≈ 14.5%، NEL ≈ 1.5

    3. اوایل شیردهی

    (مثل جیره‌ای که قبلاً دادم برای Early Lactation، با انرژی و پروتئین بالا)

    🔹 ویتامین و مواد معدنی در دوره انتقال

    • ویتامین A: 110,000 IU/روز

    • ویتامین D3: 30,000 IU/روز

    • ویتامین E: 1,000 IU/روز (گاهی تا 1500 IU)

    • سلنیوم: 0.3 ppm

    • منیزیم: 0.35% DM

      📊 جدول نیازهای تغذیه‌ای گاو شیری در دوره خشک و انتقال

      دوره انرژی (NEL Mcal/kg DM) پروتئین خام (CP %) NDF (%) کلسیم (Ca %) فسفر قابل جذب (%) Mg (%) DCAD (mEq/kg DM) ویژگی‌ها و توصیه‌ها
      Far-off (۷–۸ هفته قبل زایش) 1.30–1.35 12–13 36–40 0.4–0.6 0.35 0.3 +50 تا +150 انرژی متوسط، جلوگیری از چاقی، محدود کردن غلات، علوفه فیبردار، Ca پایین برای پیشگیری تب شیر
      Close-up (۳ هفته قبل زایش) 1.47–1.54 14–15 32–36 0.9–1.0 0.40–0.45 0.35–0.4 -100 تا -150 افزایش انرژی و پروتئین، DCAD منفی با CaCl₂ و MgSO₄، مکمل ویتامین E بالا، آماده‌سازی متابولیسم Ca
      اوایل شیردهی(۳ هفته اول بعد زایش) 1.60–1.65 17–18 28–32 0.9 0.4–0.45 0.35 +200 تا +300 انرژی بالا، افزایش MP، نشاسته 24–26%، بافرها (NaHCO₃)، پروبیوتیک‌ها، پیشگیری کتوز و جابجایی شیردان

      🔹 ویتامین‌ها و ریزمغذی‌های کلیدی

      • ویتامین A: 110,000 IU/روز

      • ویتامین D3: 30,000 IU/روز

      • ویتامین E: 1,000–1500 IU/روز

      • سلنیوم: 0.3 ppm

      • روی (Zn): 50–60 ppm

      • منگنز (Mn): 40–50 ppm

      • مس (Cu): 10 ppm

      🔹 توصیه‌های مدیریتی

      1. Far-off:

        • کنترل وزن بدن، جلوگیری از اضافه وزن.

        • محدود کردن غلات، استفاده از کاه یا سیلوی یونجه باکیفیت متوسط.

      2. Close-up:

        • استفاده از نمک‌های آنیونی (CaCl₂، MgSO₄) برای DCAD منفی.

        • تأمین Mg بالا برای افزایش حساسیت به PTH و تحرک Ca.

        • مکمل آنتی‌اکسیدانی (ویتامین E و سلنیوم).

      3. اوایل شیردهی:

        • افزایش تراکم انرژی با ذرت پرک‌شده یا چربی محافظت‌شده.

        • استفاده از بافرها (NaHCO₃، MgO).

        • استفاده از پروپیلن‌گلیکول یا گلیسرول در صورت خطر کتوز.

          جیره‌های نمونه (DM-basis)

          1) Far-off (۷–۸ هفته مانده به زایش)

          DMI هدف: 11–12 kg DM/روز برای گاو ~650 kg
          هدف تغذیه‌ای: NEL≈1.30–1.35 Mcal/kg DM، CP 12–13%، NDF 36–40%، Ca 0.4–0.6%، DCAD مثبت

          فرمول پیشنهادی (درصد DM):

          • سیلوی ذرت 35

          • کاه گندم خردشده (CF 3–5 cm) 30

          • یونجه خشک با کیفیت متوسط/پایین 15

          • سبوس گندم 8

          • ذرت آسیاب‌شده 5

          • کنجاله سویا 5

          • پیش‌مخلوط معدنی‌ـ‌ویتامینی 1

          • سنگ‌نمک 0.3

          • سنگ‌آهک 0.2 (حداقلی؛ Ca را پایین نگه دارید)

          • اکسید منیزیم 0.2
            نکته‌ها: از علوفه‌های پُرکلسیم (یونجه پُربرگ) تا حد امکان پرهیز کنید؛ هدف Ca پایین برای آماده‌سازی هورمونی (پیشگیری تب شیر) است.

          2) Close-up (۳ هفته پایانی آبستنی)

          DMI هدف: 9–11 kg DM/روز
          هدف تغذیه‌ای: NEL≈1.47–1.54، CP 14–15%، NDF 32–36%، Ca 0.9–1.0%، Mg 0.35–0.40%، DCAD = −100 تا −150 mEq/kg (ادرار: pH≈6.0–6.5 برای هولشتاین)

          فرمول پیشنهادی (درصد DM):

          • سیلوی ذرت 35

          • کاه گندم 15

          • علوفهٔ گرامینه/یونجه کم‌برگ 10

          • ذرت آسیاب‌شده 12

          • جو آسیاب‌شده 5

          • کنجاله سویا 8

          • کنجاله کانولا 6

          • چربی محافظت‌شده 1

          • نمک‌های آنیونی برای DCAD منفی (مجموعاً ≈1.7–2.0% DM، برحسب آنالیز):

            • CaCl₂ ≈0.8%

            • MgSO₄ ≈0.6%

            • NH₄Cl ≈0.3–0.4%

          • اکسید منیزیم 0.3

          • پیش‌مخلوط معدنی‌ـ‌ویتامینی 1 (E بالا؛ Se ارگانیک)
            نکته‌ها: هر هفته pH ادرار 8–10 رأس چک شود و نمک‌های آنیونی تنظیم شوند. خوراک خوشخوراک باشد تا افت DMI حداقل شود.

          3) اوایل شیردهی (۳ هفته اول پس از زایش)

          DMI هدف: 20–22 kg DM/روز
          هدف تغذیه‌ای: NEL≈1.60–1.65، CP 17–18%، نشاسته 24–26%، NDF 28–32% (NDF علوفه‌ای ≥19%)، DCAD +200 تا +300

          فرمول پیشنهادی (درصد DM):

          • سیلوی ذرت 30

          • یونجه خشک باکیفیت 15

          • علوفهٔ گرامینه/کاه تیمور/شبدر خشک 5

          • ذرت آسیاب‌شده 18

          • جو آسیاب‌شده 8

          • کنجاله سویا 8

          • کنجاله کانولا 8

          • سبوس سویا/پوسته سویا 3

          • ملاس 1

          • چربی محافظت‌شده 1.5

          • بی‌کربنات سدیم 0.7

          • اکسید منیزیم 0.3

          • سنگ‌آهک 1.0

          • دی‌کلسیم‌فسفات 0.3–0.4

          • سنگ‌نمک 0.4

          • مخمر زنده/افزودنی مخمر 0.2

          • پیش‌مخلوط معدنی‌ـ‌ویتامینی 0.8–1
            نکته‌ها: خوراک را در 2–3 وعده تازه‌سازی کنید، آب بسیار خنک و پرفشار، مدیریت ضدکتوز (پروپیلن‌گلیکول 250–300 ml/day برای 3–5 روز اول در پرخطرها).

          تبدیل درصد به کیلوگرم

          • مثال Close-up با DMI=10 kg: سیلوی ذرت 3.5 kg DM، کاه 1.5 kg DM، … CaCl₂ حدود 80 g DM به‌ازای هر 10 kg DM (غلظت واقعی محصول را روی برچسب چک کنید).

          • مثال اوایل شیردهی با DMI=21 kg: ذرت 3.78 kg DM (21×0.18)، یونجه 3.15 kg DM، … بی‌کربنات 0.147 kg.

          جایگزین‌های متداول (برحسب دسترسی)

          • به‌جای سویا: کانولا/کلزا، پنبه‌دانه (در حد مجاز گوسیپول)، آفتابگردان (با تنظیم انرژی).

          • به‌جای ذرت: جو/گندم (هرچه نشاسته سریع‌تر، نیاز به بافر و مدیریت اسیدوز بیشتر).

          • منابع NDF قابل‌تخمیر: پوسته سویا، تفاله چغندر (کمک به افزایش DMI و چربی شیر).

          کنترل‌ها و پایش

          • BCS: انتهای Far-off ≈ 3.25؛ در زایش 3.0–3.25؛ کاهش ≤0.5 واحد تا ۳۰ روز اول.

          • کتون جسمی/β-HBA: هفته اول <1.2 mmol/L؛ بالاتر ⇒ مداخله.

          • کلسیم سرم: 24–48 ساعت اول، پایش بالینی تب شیر.

          • کود/فیبرکافی: فیبر موثر (eNDF) کافی و نشانهٔ نشخوار ≥8 ساعت/روز.

فرض DM برای تبدیل

  • سیلوی ذرت 35% DM

  • یونجه خشک 90% DM

  • علوفه گرامینه/شبدر خشک 88–90% DM (اینجا 88%)

  • کاه گندم 90% DM

  • ذرت آسیاب‌شده 88% DM

  • جو آسیاب‌شده 88% DM

  • کنجاله سویا 89% DM

  • کنجاله کانولا/کلزا 90% DM

  • سبوس گندم 89% DM

  • پوسته سویا 90% DM

  • ملاس 75% DM

  • چربی محافظت‌شده 99% DM

  • افزودنی‌ها/مواد معدنی 95% DM (میانگین)

فرمول تبدیل (برای هر جزء):
کیلوگرم تر = کیلوگرم ماده خشک ÷ (DM جزء)

1) Far-off (۷–۸ هفته مانده به زایش)

هدف DMI: 12 kg DM/روز

سهم DM هر جزء (از پاسخ قبلی):

  • سیلوی ذرت 35% ⇒ 4.20 kg DM

  • کاه گندم 30% ⇒ 3.60

  • یونجه متوسط 15% ⇒ 1.80

  • سبوس گندم 8% ⇒ 0.96

  • ذرت آسیاب‌شده 5% ⇒ 0.60

  • کنجاله سویا 5% ⇒ 0.60

  • پیش‌مخلوط معدنی/ویتامینی 1% ⇒ 0.12

  • نمک 0.3% ⇒ 0.036

  • سنگ‌آهک 0.2% ⇒ 0.024

  • اکسید منیزیم 0.2% ⇒ 0.024

مقادیر تر (as-fed) در روز:

  • سیلوی ذرت: 4.20 ÷ 0.35 = 12.0 kg

  • کاه گندم: 3.60 ÷ 0.90 = 4.00 kg

  • یونجه: 1.80 ÷ 0.90 = 2.00 kg

  • سبوس گندم: 0.96 ÷ 0.89 = 1.08 kg

  • ذرت: 0.60 ÷ 0.88 = 0.68 kg

  • کنجاله سویا: 0.60 ÷ 0.89 = 0.67 kg

  • پری‌میکس: 0.12 ÷ 0.95 = 0.13 kg

  • نمک: 0.036 ÷ 0.95 = 0.038 kg

  • سنگ‌آهک: 0.024 ÷ 0.95 = 0.025 kg

  • اکسید منیزیم: 0.024 ÷ 0.95 = 0.025 kg

2) Close-up (۳ هفته پایانی آبستنی)

هدف DMI: 10 kg DM/روز

سهم DM:

  • سیلوی ذرت 35% ⇒ 3.50

  • کاه 15% ⇒ 1.50

  • علوفه گرامینه/یونجه کم‌برگ 10% ⇒ 1.00

  • ذرت 12% ⇒ 1.20

  • جو 5% ⇒ 0.50

  • کنجاله سویا 8% ⇒ 0.80

  • کنجاله کانولا 6% ⇒ 0.60

  • چربی محافظت‌شده 1% ⇒ 0.10

  • نمک‌های آنیونی مجموع ~1.8% ⇒ 0.18

  • اکسید منیزیم 0.3% ⇒ 0.03

  • پری‌میکس 1% ⇒ 0.10

as-fed:

  • سیلوی ذرت: 3.50 ÷ 0.35 = 10.00 kg

  • کاه: 1.50 ÷ 0.90 = 1.67 kg

  • علوفه گرامینه/یونجه کم‌برگ: 1.00 ÷ 0.88 = 1.14 kg

  • ذرت: 1.20 ÷ 0.88 = 1.36 kg

  • جو: 0.50 ÷ 0.88 = 0.57 kg

  • کنجاله سویا: 0.80 ÷ 0.89 = 0.90 kg

  • کنجاله کانولا: 0.60 ÷ 0.90 = 0.67 kg

  • چربی محافظت‌شده: 0.10 ÷ 0.99 = 0.10 kg

  • نمک‌های آنیونی: 0.18 ÷ 0.95 = 0.19 kg (ترکیب دقیق را برحسب محصول تنظیم کنید)

  • اکسید منیزیم: 0.03 ÷ 0.95 = 0.032 kg

  • پری‌میکس: 0.10 ÷ 0.95 = 0.105 kg

یادآور DCAD: pH ادرار 6.0–6.5 (هلشتاین). نمک‌های آنیونی را براساس همین شاخص بالا/پایین کنید.

3) اوایل شیردهی (۳ هفته اول پس از زایش)

هدف DMI: 21 kg DM/روز

سهم DM:

  • سیلوی ذرت 30% ⇒ 6.30

  • یونجه باکیفیت 15% ⇒ 3.15

  • علوفه گرامینه/شبدر 5% ⇒ 1.05

  • ذرت 18% ⇒ 3.78

  • جو 8% ⇒ 1.68

  • کنجاله سویا 8% ⇒ 1.68

  • کنجاله کانولا 8% ⇒ 1.68

  • پوسته سویا 3% ⇒ 0.63

  • ملاس 1% ⇒ 0.21

  • چربی محافظت‌شده 1.5% ⇒ 0.315

  • بی‌کربنات سدیم 0.7% ⇒ 0.147

  • اکسید منیزیم 0.3% ⇒ 0.063

  • سنگ‌آهک 1.0% ⇒ 0.21

  • دی‌کلسیم فسفات 0.35% ⇒ 0.0735

  • نمک 0.4% ⇒ 0.084

  • مخمر 0.2% ⇒ 0.042

  • پری‌میکس 0.9% ⇒ 0.189

as-fed:

  • سیلوی ذرت: 6.30 ÷ 0.35 = 18.00 kg

  • یونجه: 3.15 ÷ 0.90 = 3.50 kg

  • علوفه گرامینه/شبدر: 1.05 ÷ 0.88 = 1.19 kg

  • ذرت: 3.78 ÷ 0.88 = 4.30 kg

  • جو: 1.68 ÷ 0.88 = 1.91 kg

  • کنجاله سویا: 1.68 ÷ 0.89 = 1.89 kg

  • کنجاله کانولا: 1.68 ÷ 0.90 = 1.87 kg

  • پوسته سویا: 0.63 ÷ 0.90 = 0.70 kg

  • ملاس: 0.21 ÷ 0.75 = 0.28 kg

  • چربی محافظت‌شده: 0.315 ÷ 0.99 = 0.32 kg

  • بی‌کربنات سدیم: 0.147 ÷ 0.95 = 0.155 kg

  • اکسید منیزیم: 0.063 ÷ 0.95 = 0.066 kg

  • سنگ‌آهک: 0.21 ÷ 0.95 = 0.221 kg

  • DCP: 0.0735 ÷ 0.95 = 0.077 kg

  • نمک: 0.084 ÷ 0.95 = 0.088 kg

  • مخمر: 0.042 ÷ 0.95 = 0.044 kg

  • پری‌میکس: 0.189 ÷ 0.95 = 0.199 kg