نسخه الکترونیکی این سند اخرین نسخه آن است و مسئولیت کنترل نسخه چاپی با این سند بر عهده خواننده آن می باشد.

تمامی حقوق معنوی و مادی این مدرک متعلق به شرکت پایش سلامت اسیا  می باشد. و هر گونه کپی برداری از ان پیگرد قانونی دارد.
  تعیین  ارزیابی انطباق رویکرد:نمونه برداری CAS/0/1/1/4/12 شماره سند
رنگ سفید اسناد / قرمز فرمهای دریافتی/ ابی فرمهای ارسالی راهنمای دکمه های انتهایی صفحه
تاریخ تایید بازنگری نویسنده شماره
شهریور ۱۴۰۲ هیات مدیره دکتر شیدا بزمی دکترعلیرضامسعودنیا ۱

اهداف مختلف نمونه‌برداری و بازرسی در صنایع شیمیایی و پتروشیمی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. **کنترل کیفیت مواد خام و فرآورده‌ها**: اطمینان از اینکه مواد خام و محصولات نهایی با استانداردهای کیفیت مورد نظر مطابقت دارند.

2. **تضمین ایمنی و بهداشت**: اطمینان از اینکه فرآورده‌ها بی‌خطر بوده و استانداردهای بهداشتی و ایمنی را رعایت می‌کنند.

3. **بررسی مطابقت با مقررات زیست‌محیطی**: تأیید اینکه فرآیندها و محصولات پتروشیمیایی با قوانین زیست‌محیطی سازگار هستند.

4. **تعیین خصوصیات فنی و شیمیایی**: بررسی ویژگی‌های شیمیایی مانند ترکیب، خلوص، و واکنش‌پذیری مواد.

5. **بررسی عملکرد و بازده**: ارزیابی کارایی فرآیندها و بازده محصولات در شرایط واقعی.

روش اجرایی نمونه‌برداری و بازرسی توسط یک شرکت بازرسی بی‌طرف در صنایع شیمیایی و پتروشیمی معمولاً شامل مراحل زیر است:

1. **برنامه‌ریزی و طراحی نمونه‌برداری**: تعیین تعداد، نوع و فرکانس نمونه‌برداری براساس نیازهای پروژه و استانداردهای صنعتی.

2. **جمع‌آوری نمونه‌ها**: انجام نمونه‌برداری به گونه‌ای که نماینده کلیه ویژگی‌های مواد یا فرآیندها باشد.

3. **انجام آزمایش‌ها و تحلیل‌ها**: انجام آزمایش‌های شیمیایی و فیزیکی برای بررسی ویژگی‌های محصولات و مواد خام.

4. **تحلیل داده‌ها و گزارش‌دهی**: تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده و ارائه گزارش‌های دقیق به طرف‌های ذینفع.

5. **توصیه‌های بهبود**: ارائه پیشنهادهایی برای بهبود فرآیندها و کیفیت محصول بر اساس نتایج به دست آمده.

این فرایند به اطمینان از کیفیت و ایمنی محصولات در صنایع شیمیایی و پتروشیمی کمک شایانی می‌کند و اطمینان حاصل می‌کند که محصولات و فرآیندها با استانداردهای ملی و

بین‌المللی مطابقت دارند

دستورالعمل نمونه‌برداری از مواد شیمیایی

کد سند: PSA-INSP-CHEM-001
تاریخ اجرا: ۱۴۰۴/۰۱/۱۵
نسخه: ۱
تهیه‌کننده: دکتر علیرضا مسعودنیا
مراجع: ISO 3165, ISO 3170, ISO 17025, ISIRI 5489، ISIRI 3364

۱. هدف

هدف از این دستورالعمل، ارائه روشی ایمن، علمی و مستند برای نمونه‌برداری از مواد شیمیایی جامد، مایع و گاز جهت ارزیابی کیفیت، تأیید انطباق با استانداردها و تهیه گزارش یا صدور گواهی کیفی است.

۲. دامنه کاربرد

این دستورالعمل در نمونه‌برداری از مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع غذایی، دارویی، کشاورزی، دامپزشکی، ساختمانی و صنعتی (مواد اولیه، مواد واسطه، مواد نهایی) کاربرد دارد.

۳. تعاریف

اصطلاح تعریف
ماده شیمیایی جامد به صورت پودر، گرانول، کریستال یا بلوک
ماده شیمیایی مایع به صورت خالص یا محلول
ماده شیمیایی گازی به صورت فشرده یا غیر فشرده در سیلندرها
نمونه مرکب (Composite Sample) ترکیبی از چندین زیرنمونه برداشت‌شده از نقاط مختلف محموله

۴. مراجع استانداردی

  • ISO 3170: Petroleum liquids – Manual sampling

  • ISO 3165: Sampling of chemical products

  • ISIRI 5489: دستورالعمل نمونه‌برداری مواد شیمیایی

  • ISIRI 3364: اصول نمونه‌برداری از گازهای صنعتی

  • ISO/IEC 17025: الزامات عمومی برای صلاحیت آزمایشگاه‌ها

۵. مسئولیت‌ها

نقش وظیفه
نمونه‌بردار فنی اجرای دقیق برداشت نمونه بر اساس نوع ماده
مدیر فنی تأیید مطابقت روش نمونه‌برداری با طرح پروژه
مستندساز پروژه ثبت، بایگانی و رهگیری کلیه نمونه‌ها

۶. تجهیزات مورد نیاز

  • ظروف نمونه‌برداری شیشه‌ای / HDPE مقاوم

  • قاشقک استیل ضد زنگ یا پمپ دستی

  • سیلندر نمونه‌برداری برای گازها

  • لیبل، مهر و لاک، تگ شناسایی

  • فرم PSA-CHEM-T01 تا T03

۷. روش نمونه‌برداری

۷.۱ مواد جامد (پودر، گرانول، کریستال)

  • از حداقل ۵ موقعیت مختلف (بالا، میانه، پایین، مرکز و کناره‌ها) برداشت شود

  • از هر موقعیت ۲۰۰-۵۰۰ گرم برداشته و مخلوط شود

  • برای آزمایش، حداقل ۱ کیلوگرم نمونه مرکب تحویل شود

۷.۲ مواد مایع

  • با استفاده از ظرف نمونه‌بردار یا شیر نمونه‌گیر برداشت شود

  • از نقاط مختلف مخزن (بالا، میانه، پایین)

  • حداقل ۱ لیتر نمونه نهایی

۷.۳ مواد گازی

  • فقط توسط افراد آموزش‌دیده با تجهیزات مخصوص

  • نمونه در سیلندرهای خاص گاز برداشته و مهر و موم شود

  • ثبت دما، فشار و حجم الزامی است

۸. ایمنی و حفاظت

  • استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (ماسک، دستکش، عینک، لباس مخصوص)

  • تهویه مناسب محل

  • عدم استفاده از ظروف خوراکی برای نمونه‌برداری

  • ثبت هرگونه حادثه یا نشت در گزارش

۹. برچسب‌گذاری و حمل

  • درج کد رهگیری، نوع ماده، تاریخ، نام نمونه‌بردار و واحد مربوط

  • استفاده از ظروف مقاوم در برابر خوردگی، ضربه و نشتی

  • حمل در بسته‌بندی مجزا با اطلاعات هشدار ایمنی

۱۰. فرم‌های مربوطه (نسخه متنی)

🔹 فرم PSA-CHEM-T01 – ثبت عملیات نمونه‌برداری مواد جامد

markdown
فرم PSA-CHEM-T01
نمونه‌برداری مواد جامد
نام پروژه: _____________________
تاریخ: __ / __ / ۱۴__
نوع ماده: ______________________
حالت: ☐ پودر ☐ گرانول ☐ کریستال
تعداد زیرنمونه: _____
وزن کل نمونه نهایی: _______ گرم
نقاط برداشت: ☐ بالا ☐ وسط ☐ پایین ☐ مرکز ☐ کناره‌ها
شماره بچ / پارت: ______________
نام نمونه‌بردار: _______________
امضاء: _______________________

🔹 فرم PSA-CHEM-T02 – ثبت عملیات نمونه‌برداری مواد مایع

markdown
فرم PSA-CHEM-T02
نمونه‌برداری مواد مایع
نام پروژه: _____________________
تاریخ: __ / __ / ۱۴__
نوع ماده: ______________________
حالت: ☐ مایع خالص ☐ محلول
حجم برداشت‌شده: _______ لیتر
نقاط برداشت: ☐ بالا ☐ وسط ☐ پایین
شماره بچ / مخزن: ______________
وضعیت ظاهری: ☐ شفاف ☐ کدر ☐ ته‌نشین دارد
نام نمونه‌بردار: _______________
امضاء: _______________________

🔹 فرم PSA-CHEM-T03 – ثبت نمونه‌برداری از گازها

markdown
فرم PSA-CHEM-T03
نمونه‌برداری گازها
نام پروژه: _____________________
تاریخ: __ / __ / ۱۴__
نوع گاز: _______________________
نوع سیلندر: ____________________
فشار برداشت: ______ بار
دما هنگام برداشت: _____ درجه سانتی‌گراد
حجم نمونه: ______ لیتر
شماره سیلندر: _______________
وسایل ایمنی استفاده‌شده: ☐ ماسک ☐ دستکش ☐ لباس ضد گاز
نام نمونه‌بردار: _______________
امضاء: _______________________

.

کلسیم فسفات

دستورالعمل نمونه‌برداری از مواد پتروشیمی

کد سند: PSA-INSP-PETRO-001
نسخه: ۱ | تاریخ اجرا: ۱۴۰۴/۰۱/۱۵
تهیه‌کننده: دکتر علیرضا مسعودنیا

۱. هدف

تضمین یکنواختی، صحت و قابلیت اعتماد نمونه‌های اخذشده از محصولات پتروشیمی (مایعات، جامدات، گازها) جهت آزمون‌های کیفیت، انطباق با استاندارد، گواهی صادرات، گواهی مصرف صنعتی یا ایمنی است.

۲. دامنه کاربرد

این دستورالعمل برای انواع محصولات پتروشیمی شامل بنزن، تولوئن، استایرن، پلیمرها، پارافین‌ها، پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن، رزین‌ها، نفتا، بوتان، پروپان و گازهای فشرده کاربرد دارد.

۳. مراجع استاندارد

  • ISO 3170: Petroleum liquids – Manual sampling

  • ISO 3171: Petroleum – Automatic pipeline sampling

  • ISIRI 3170، 1423، 4902، 19495

  • API Manual of Petroleum Measurement Standards – Chapter 8

  • استاندارد ASTM D4057 (روش نمونه‌برداری از فرآورده‌های نفتی)

۴. مسئولیت‌ها

نقش وظیفه
بازرس نمونه‌بردار اجرای دقیق عملیات طبق دستورالعمل
مدیر فنی بازبینی نمونه و نظارت بر فرآیند
مسئول ایمنی تأمین الزامات ایمنی در محل

۵. شرایط ایمنی

  • استفاده از PPE (ماسک، عینک، دستکش مقاوم، لباس ضد حریق)

  • ممنوعیت استعمال دخانیات

  • تهویه مناسب محل و دسترسی به دوش اضطراری

  • استفاده از ظروف مقاوم به خوردگی و نشتی

۶. روش نمونه‌برداری

۶.۱ مایعات پتروشیمی (مثل نفتا، تولوئن، استایرن)

  • مکان نمونه‌گیری: بالای مخزن، میانه، پایین و شیر خروجی

  • تجهیزات: شیر نمونه‌برداری، ظرف شیشه‌ای یا HDPE با درب پلمپ‌شونده

  • حجم پیشنهادی: حداقل ۱ لیتر

  • دما و ویسکوزیته: ثبت شود

۶.۲ مواد جامد (گرانول‌ها، پودرهای پتروشیمی)

  • مکان نمونه‌گیری: ۵ نقطه تصادفی از کیسه‌ها یا سیلو

  • حجم پیشنهادی: حداقل ۵۰۰ گرم

  • شرایط نگهداری: جلوگیری از جذب رطوبت و آلودگی

۶.۳ گازها (پروپان، بوتان و…):

  • تجهیزات: سیلندر نمونه‌برداری گاز، گیج فشار، دماسنج

  • فشار و دما: ثبت همزمان الزامی

  • حجم پیشنهادی: حداقل ۵۰۰ میلی‌لیتر تا ۲ لیتر بر حسب کاربرد

۷. برچسب‌گذاری و حمل

  • استفاده از تگ مقاوم با اطلاعات: نوع محصول، تاریخ، محل نمونه‌گیری، دما، فشار، اسم نمونه‌بردار

  • مهر و موم کردن درب ظرف نمونه

  • حمل در محفظه ایزوله و مقاوم به ضربه

۸. فرم‌های مرتبط

🔹 فرم PSA-PETRO-T01 – ثبت نمونه‌برداری مواد مایع پتروشیمی

markdown
نام پروژه: ____________________
تاریخ: ___ / ___ / ۱۴__
نوع ماده: _____________________
حجم نمونه: __________ لیتر
نقاط برداشت: ☐ بالا ☐ میانه ☐ پایین
شماره مخزن یا خط لوله: ____________
دما هنگام نمونه‌گیری: _____°C
نام نمونه‌بردار: _______________
امضا: ________________________

🔹 فرم PSA-PETRO-T02 – ثبت نمونه‌برداری مواد جامد پتروشیمی

markdown
نام پروژه: ____________________
تاریخ: ___ / ___ / ۱۴__
نوع محصول: ☐ پلیمر ☐ رزین ☐ دیگر: __________
نوع بسته‌بندی: ☐ کیسه ☐ بشکه ☐ فله
تعداد نقاط برداشت: _______
وزن نمونه نهایی: ______ گرم
رطوبت نسبی محیط: _______%
وضعیت ظاهری: ☐ یکنواخت ☐ آلودگی ندارد
نام نمونه‌بردار: _______________
امضا: ________________________

🔹 فرم PSA-PETRO-T03 – ثبت نمونه‌برداری گاز پتروشیمی

markdown
نام پروژه: ____________________
تاریخ: ___ / ___ / ۱۴__
نوع گاز: ______________________
شماره سیلندر: ________________
حجم برداشت‌شده: ______ لیتر
فشار: ______ بار
دما: ______ درجه سانتی‌گراد
نوع شیر نمونه‌گیری: ___________
وضعیت ایمنی محل: ☐ مناسب ☐ هشدار داده شد
نام نمونه‌بردار: _______________
امضا: ________________________

۹. نگهداری سوابق

  • کلیه فرم‌های بالا باید در سیستم مدیریت کیفیت (QMS) شرکت در پوشه پروژه ثبت شده و در سرور امن نگهداری شوند.

  • نسخه پشتیبان دیجیتال با فرمت PDF یا XML نیز ذخیره گردد.

    – فرم ثبت نمونه‌برداری مواد مایع پتروشیمی

    کد فرم: PSA-F-PETRO-LIQ-001
    عنوان: فرم ثبت اطلاعات نمونه‌برداری مایعات پتروشیمی
    نسخه: ۱
    تاریخ اجرا: ۱۴۰۴/۰۱/۱۵
    استفاده‌کننده: بازرس نمونه‌بردار
    مستند مرجع: دستورالعمل PSA-INSP-PETRO-001

    ردیف عنوان مقدار
    ۱ نام پروژه ……………………………………
    ۲ تاریخ نمونه‌برداری ……… / ……… / ۱۴۰…
    ۳ نام شرکت تولیدکننده ……………………………………
    ۴ نوع ماده (مثلاً نفتا، استایرن…) ……………………………………
    ۵ شماره مخزن یا خط لوله ……………………………………
    ۶ نقاط برداشت نمونه ☐ بالا ☐ میانه ☐ پایین ☐ خروجی
    ۷ حجم نمونه اخذ شده ……… لیتر
    ۸ دمای فرآورده هنگام نمونه‌برداری ……… درجه سانتی‌گراد
    ۹ ویژگی ظاهری ☐ شفاف ☐ کدر ☐ رنگ غیرمعمول
    ۱۰ نوع ظرف نمونه‌برداری ☐ شیشه ☐ HDPE ☐ فلزی
    ۱۱ وضعیت مهر و موم ظرف ☐ سالم ☐ آسیب‌دیده
    ۱۲ نام و امضای نمونه‌بردار ……………………………………
    ۱۳ نام و امضای ناظر (در صورت حضور) ……………………………………

    📎 پیوست ۲ – فرم ثبت نمونه‌برداری مواد جامد پتروشیمی (گرانول، پودر)

    کد فرم: PSA-F-PETRO-SOL-002
    عنوان: فرم نمونه‌برداری از جامدات پتروشیمی
    نسخه: ۱
    تاریخ اجرا: ۱۴۰۴/۰۱/۱۵

    ردیف عنوان مقدار
    ۱ نام پروژه ……………………………………
    ۲ تاریخ نمونه‌برداری ……… / ……… / ۱۴۰…
    ۳ نوع محصول ☐ پلی‌اتیلن ☐ پلی‌پروپیلن ☐ رزین ☐ سایر: ………
    ۴ نوع بسته‌بندی ☐ کیسه ☐ فله ☐ بشکه
    ۵ تعداد نقاط نمونه‌برداری ……… نقطه
    ۶ وزن کل نمونه ……… گرم
    ۷ روش همگن‌سازی نمونه ☐ دستی ☐ مکانیزه
    ۸ وضعیت ظاهری ☐ یکنواخت ☐ آلودگی دارد ☐ رطوبت بالا
    ۹ دمای محیط ……… درجه سانتی‌گراد
    ۱۰ تجهیزات استفاده‌شده ……………………………………
    ۱۱ نام و امضای نمونه‌بردار ……………………………………
    ۱۲ نام و امضای مدیر فنی (در صورت نیاز) ……………………………………

    📎 پیوست ۳ – فرم ثبت نمونه‌برداری از گازهای پتروشیمی

    کد فرم: PSA-F-PETRO-GAS-003
    عنوان: فرم نمونه‌برداری از گازهای فشرده یا مایع‌شده پتروشیمی
    نسخه: ۱
    تاریخ اجرا: ۱۴۰۴/۰۱/۱۵

    ردیف عنوان مقدار
    ۱ نام پروژه ……………………………………
    ۲ تاریخ نمونه‌برداری ……… / ……… / ۱۴۰…
    ۳ نوع گاز ☐ پروپان ☐ بوتان ☐ LPG ☐ سایر: ………
    ۴ شماره سیلندر نمونه‌برداری ……………………………………
    ۵ حجم گاز اخذ شده ……… لیتر
    ۶ فشار هنگام نمونه‌برداری ……… بار
    ۷ دمای نمونه ……… درجه سانتی‌گراد
    ۸ تجهیزات استفاده‌شده ☐ سیلندر فولادی ☐ استیل ضدزنگ
    ۹ وجود نشتی یا خطر ☐ وجود دارد ☐ وجود ندارد
    ۱۰ اقدامات ایمنی رعایت‌شده ……………………………………
    ۱۱ نام و امضای نمونه‌بردار ……………………………………
    ۱۲ امضای مسئول ایمنی (در صورت نیاز) ……………………………………

    دستورالعمل نمونه‌برداری از مواد نفتی

    کد سند: PSA-INSP-OIL-001
    نسخه: 1
    تاریخ اجرا: ۱۴۰۴/۰۱/۱۵
    تدوین‌کننده: دکتر علیرضا مسعودنیا
    مرجع: ISO 3170 / ISO 5555 / ASTM D4057

    1. هدف

    تدوین رویه‌ای استاندارد برای انجام نمونه‌برداری از نفت خام و فرآورده‌های نفتی (بنزین، گازوئیل، نفت سفید، نفت کوره، روغن‌های سنگین و سبک و…) جهت انجام آزمون‌های فیزیکی و شیمیایی.

    2. دامنه کاربرد

    این دستورالعمل در تمامی عملیات نمونه‌برداری از مخازن، کشتی‌ها، خطوط انتقال، واگن‌ها و تانکرهای زمینی که حاوی فرآورده‌های نفتی هستند قابل اجراست.

    3. تعاریف

    • نمونه مرکب (Composite Sample): ترکیبی از چند نقطه یا لایه (بالا، میانه، پایین)

    • نمونه فوری (Spot Sample): فقط از یک لایه خاص گرفته می‌شود

    • نمونه انتقالی (All-Level Sample): از همه لایه‌ها به نسبت مساوی

    4. مسئولیت‌ها

    • بازرس نمونه‌بردار: انجام عملیات نمونه‌برداری طبق پروتکل

    • مدیر فنی: تأیید ظروف، مهر و موم، و زنجیره انتقال

    • مسئول ایمنی: نظارت بر رعایت موارد ایمنی حین نمونه‌برداری

    5. الزامات ایمنی

    • استفاده از لباس ضدحریق، دستکش مقاوم، کلاه ایمنی و عینک محافظ

    • استفاده از ظروف ضد اشتعال و ضد نشت

    • نمونه‌برداری فقط در شرایط ایمن (دمای مجاز، عدم نشت گاز و بخار) مجاز است

    6. مراحل نمونه‌برداری

    6.1 بازبینی و ثبت مشخصات

    • تاریخ و ساعت نمونه‌برداری

    • نوع فرآورده و نام شرکت

    • شماره مخزن، شماره کشتی یا خط لوله

    6.2 آماده‌سازی ظروف نمونه

    • تمیز، خشک، بدون آلودگی

    • دارای برچسب با شماره یکتا

    • مهر و موم با شماره منحصربه‌فرد

    6.3 روش‌های نمونه‌برداری

    • نمونه‌برداری دستی: از طریق بازوی نمونه‌بردار

    • نمونه‌برداری خودکار: از طریق دستگاه‌های inline

    6.4 تکمیل فرم‌ها و انتقال

    • تکمیل فرم رسمی نمونه‌برداری

    • ارسال نمونه به آزمایشگاه همراه با فرم زنجیره انتقال

    📎 پیوست – فرم‌ها

    📄 فرم شماره ۱: ثبت اطلاعات نمونه‌برداری مواد نفتی (مایع)

    کد فرم: PSA-F-OIL-LIQ-001
    نسخه: ۱

    ردیف عنوان مقدار
    ۱ تاریخ و ساعت نمونه‌برداری …………………
    ۲ نام محصول نفتی ☐ بنزین ☐ گازوئیل ☐ نفت سفید ☐ نفت کوره ☐ سایر: …
    ۳ محل برداشت ☐ مخزن ☐ کشتی ☐ خط لوله ☐ تانکر
    ۴ نوع نمونه ☐ فوری ☐ مرکب ☐ انتقالی
    ۵ مشخصات مخزن (شماره و ظرفیت) …………………
    ۶ دمای فرآورده ………°C
    ۷ حجم نمونه اخذ شده ……… لیتر
    ۸ نوع ظرف نمونه ☐ شیشه ☐ فلزی ☐ پلاستیکی مخصوص
    ۹ شماره مهر و موم …………………
    ۱۰ نام و امضای بازرس …………………
    ۱۱ تأیید مدیر فنی …………………

    📄 فرم شماره ۲: زنجیره انتقال نمونه‌ها (Chain of Custody)

    کد فرم: PSA-F-OIL-CHAIN-002
    نسخه: ۱

    ردیف شرح امضاء / مهر
    ۱ دریافت نمونه توسط بازرس …………………
    ۲ تحویل به آزمایشگاه …………………
    ۳ مسئول آزمایشگاه …………………
    ۴ تاریخ انجام آزمون …………………
    ۵ گزارش نهایی به کارفرما …………………

    📄 فرم شماره ۳: چک‌لیست ایمنی نمونه‌برداری نفتی

    کد فرم: PSA-F-OIL-SAFE-003
    نسخه: ۱

    چک آیتم وضعیت
    ✅ PPE کامل استفاده شده ☐ بله ☐ خیر
    ✅ گازسنج بررسی شده ☐ بله ☐ خیر
    ✅ ظروف مهر و موم شده ☐ بله ☐ خیر
    ✅ نشت یا خطر مشاهده نشد ☐ بله ☐ خیر