روش اجرایی ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیازی یک کارخانه خوراک دام
1. هدف
هدف این روش اجرایی ارزیابی و نظارت بر برنامه‌های پیش‌نیاز (Prerequisite Programs) در یک کارخانه تولید خوراک دام است. این ارزیابی‌ها به‌منظور اطمینان از رعایت الزامات ایمنی و کیفیت خوراک، جلوگیری از آلودگی‌ها و خطرات بالقوه در طول فرآیند تولید، و پایبندی به استانداردهای GMP+ طراحی و اجرا می‌شود.
2. دامنه
این روش اجرایی شامل ارزیابی و کنترل تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز در زمینه‌های مختلف شامل بهداشت و ایمنی، نظافت، کنترل آفات، شرایط محیطی، نگهداری و تعمیرات تجهیزات، آموزش کارکنان و سایر الزامات پایه است که به تولید ایمن و باکیفیت خوراک دام کمک می‌کنند.
3. تعریف اصطلاحات
-
برنامه پیش‌نیاز (Prerequisite Programs): برنامه‌های اساسی که برای فراهم آوردن محیطی مناسب برای ایمنی و کیفیت خوراک دام قبل از اجرای برنامه‌های اصلی مانند HACCP ضروری هستند.
-
GMP+ (Good Manufacturing Practice): استانداردی برای تضمین ایمنی، بهداشت و کیفیت خوراک دام.
-
HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points): سیستم مدیریت ایمنی خوراک که بر شناسایی و کنترل خطرات در فرآیند تولید خوراک متمرکز است.
4. مراحل اجرایی ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز
4.1 شناسایی برنامه‌های پیش‌نیاز
-
لیست برنامه‌های پیش‌نیاز: تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز شامل بهداشت محیط، کنترل آفات، نظافت، ایمنی تجهیزات، کنترل دسترسی به مناطق حساس و آموزش کارکنان باید شناسایی و مستندسازی شوند.
-
مطابقت با الزامات GMP+: تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز باید با استانداردهای GMP+ تطابق داشته باشند.
4.2 بررسی و ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز
-
بررسی دقیق: بررسی و ارزیابی تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز به‌طور دوره‌ای انجام شود تا از انطباق آن‌ها با استانداردهای ایمنی خوراک و فرآیندهای تولید اطمینان حاصل شود.
-
بررسی مستندات: تمامی مستندات مربوط به برنامه‌های پیش‌نیاز باید بررسی و از صحت و به‌روز بودن آن‌ها اطمینان حاصل شود. این مستندات شامل گزارشات نظافت، کنترل آفات، برنامه نگهداری تجهیزات، و آموزش‌های کارکنان هستند.
4.3 ارزیابی شرایط محیطی
-
شرایط بهداشتی محیط: بررسی محیط‌های تولید و نگهداری خوراک دام از نظر آلودگی‌های بالقوه شیمیایی، بیولوژیکی و فیزیکی.
-
کنترل آفات و بیماری‌ها: ارزیابی برنامه‌های کنترل آفات و بیماری‌ها در کارخانه برای جلوگیری از آلودگی خوراک.
4.4 بررسی تجهیزات و تسهیلات
-
نگهداری و تعمیرات: ارزیابی وضعیت نگهداری و تعمیرات تجهیزات، اطمینان از کالیبراسیون دقیق ابزار اندازه‌گیری و تجهیزات تولید.
-
نظافت و ضدعفونی: ارزیابی برنامه‌های نظافت و ضدعفونی و اطمینان از رعایت استانداردهای بهداشتی در تجهیزات و فضاهای تولید.
4.5 بررسی کنترل دسترسی
-
کنترل دسترسی به مناطق حساس: بررسی نحوه کنترل دسترسی به مناطقی که امکان آلودگی خوراک وجود دارد، مانند انبار مواد اولیه و سالن‌های تولید.
-
آموزش کارکنان: ارزیابی آموزش‌های کارکنان در زمینه‌های بهداشت، ایمنی، و اجرای برنامه‌های پیش‌نیاز.
4.6 ارزیابی برنامه‌های آموزشی
-
آموزش‌های کارکنان: ارزیابی اثربخشی آموزش‌های کارکنان در خصوص رعایت برنامه‌های پیش‌نیاز، ایمنی خوراک و بهداشت.
-
برنامه‌های دوره‌ای: بررسی این که آیا آموزش‌ها به‌طور دوره‌ای به‌روز شده و کارکنان به‌طور مرتب در جریان الزامات پیش‌نیاز قرار می‌گیرند.
4.7 بازبینی و بهبود مستمر
-
بازخورد از ارزیابی: تمامی نتایج ارزیابی باید به‌طور منظم بررسی و مستند شوند. هرگونه نقص یا عدم انطباق باید به‌طور سریع اصلاح شود.
-
بهبود مستمر: برنامه‌های پیش‌نیاز باید به‌طور مستمر مورد بازبینی قرار گیرند و بر اساس نتایج ارزیابی‌ها، اقدامات بهبود اجرا شوند.
5. مستندسازی
تمامی مراحل ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز باید به‌طور کامل مستند و ذخیره شوند. مستندات باید شامل اطلاعات زیر باشند:
-
گزارش‌های ارزیابی ریسک و کنترل خطرات
-
گزارش‌های ارزیابی و نظارت بر برنامه‌های پیش‌نیاز
-
برنامه‌های آموزشی و ارزیابی اثربخشی آن‌ها
-
برنامه‌های نگهداری و تعمیرات تجهیزات
-
گزارش‌های نظافت و ضدعفونی
6. مقایسه با استانداردهای GMP+
-
پس از ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز، مطابقت آن‌ها با استانداردهای GMP+ بررسی می‌شود. در صورت عدم تطابق، اقدامات اصلاحی مشخص خواهند شد.
7. اقدامات اصلاحی
-
شناسایی و تحلیل علت‌ها: در صورت وجود عدم انطباق، باید علت اصلی شناسایی و اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه مناسب اجرا شوند.
-
تأسیس اقدامات پیشگیرانه: اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از وقوع مجدد مشکل باید تعیین شوند
: فرم ارزیابی ریسک محیطی و ایمنی خوراک دام
ردیف عنوان ارزیابی شرح ارزیابی نتیجه ارزیابی اقدامات پیشنهادی تاریخ انجام مسئول 1 ارزیابی خطر آلودگی شیمیایی بررسی منابع آلودگی شیمیایی در محیط کارخانه خطر کم نظارت بیشتر بر شرایط ذخیره‌سازی مواد شیمیایی 10/04/2025 علی محمدی 2 ارزیابی خطر آلودگی بیولوژیکی بررسی احتمال ورود میکروب‌ها به خوراک دام خطر متوسط تقویت کنترل بهداشت محیط و ضدعفونی 10/04/2025 حسین حسینی 3 ارزیابی خطر آلودگی فیزیکی بررسی وجود احتمال آلودگی از تجهیزات و محیط خطر زیاد اصلاح شرایط نگهداری مواد اولیه 10/04/2025 نسرین گودرزی 4 ارزیابی شرایط دسترسی و کنترل بررسی کنترل دسترسی به مناطق حساس خطر متوسط نصب سیستم‌های دسترسی اتوماتیک 10/04/2025 کامران زاده فرم 2: فرم بررسی تجهیزات و تسهیلات
ردیف عنوان بررسی شرح بررسی نتیجه بررسی اقدامات لازم تاریخ انجام مسئول 1 بررسی سیستم تهویه و جریان هوا ارزیابی خطرات مربوط به سیستم تهویه عملکرد صحیح تعویض فیلترهای سیستم تهویه 10/04/2025 علی میرزایی 2 بررسی تجهیزات اندازه‌گیری و کالیبراسیون کالیبراسیون تجهیزات اندازه‌گیری تایید کالیبراسیون مجدد در ماه آینده 10/04/2025 سارا نیک‌فام 3 بررسی تجهیزات ضدعفونی و نظافت بررسی مواد ضدعفونی مورد استفاده تایید بررسی و خرید مواد ضدعفونی جدید 10/04/2025 محمد علی‌زاده فرم 3: فرم برنامه نظافت و ضدعفونی
ردیف محل/منطقه نوع ضدعفونی تاریخ انجام مواد ضدعفونی استفاده شده نتیجه بررسی مسئول انجام 1 سالن تولید خوراک ضدعفونی با مواد شیمیایی 10/04/2025 کلر یا دیگر مواد ضدعفونی تایید مهسا عرب‌زاده 2 انبار مواد اولیه ضدعفونی با بخار 10/04/2025 بخار آب تایید فرهاد رضایی 3 بخش حمل‌ونقل ضدعفونی با مواد طبیعی 10/04/2025 مواد ضدعفونی طبیعی تایید سیده فاطمه موسوی فرم 4: فرم کنترل آفات و بیماری‌ها
ردیف نوع آفات یا بیماری محل شناسایی اقدامات انجام‌شده تاریخ انجام مسئول نظارت 1 موش‌ها انبار مواد غذایی نصب تله و سم‌پاشی 10/04/2025 مهدی احمدی 2 حشرات سالن تولید نصب شبکه‌های محافظ 10/04/2025 علی محمدی 3 پرندگان انبار ذخیره‌سازی نصب دستگاه‌های آویز 10/04/2025 زهرا سلطانی فرم 5: فرم ارزیابی کنترل دسترسی
ردیف منطقه/محل نوع دسترسی شرح کنترل دسترسی تاریخ ارزیابی مسئول ارزیابی 1 سالن تولید خوراک فقط مجازین نصب درب‌های امن و کنترل دسترسی برای کارکنان مجاز 10/04/2025 مهدی خوش‌فطرت 2 انبار مواد اولیه فقط مجازین نظارت بر ورود مواد به انبار با تایید مجازین 10/04/2025 احمد شعبانی 3 بخش حمل‌ونقل فقط مجازین کنترل ورود و خروج با مجوز رسمی 10/04/2025 مهسا بدیعی فرم 6: فرم ارزیابی آموزش کارکنان
ردیف نام دوره آموزشی تاریخ برگزاری مدرس دوره نتیجه ارزیابی مسئول پیگیری 1 دوره بهداشت محیط و ایمنی خوراک 10/04/2025 دکتر حسن‌زاده ارزیابی مثبت محمد علی‌زاده 2 دوره کنترل آفات و بیماری‌ها 12/04/2025 خانم موسوی ارزیابی مثبت سارا حسینی 3 دوره نظافت و ضدعفونی 15/04/2025 مهندس رضایی ارزیابی منفی حسین گودرزی