فازها و اهداف کلی

• استوکر/پس‌زمینه‌سازی (Backgrounding): BW ≈ 250–350 kg، هدف ADG=0.7–1.1 kg/d، انرژی خالص رشد (NEg)متوسط، NDF 32–40%، پروتئین خام 12–14%.

• پرواربندی/پایانی (Finishing): BW ≈ 400–650 kg، هدف ADG=1.3–1.8 kg/d، NEg بالا، NDF 18–28%، پروتئین خام 12–13% (قابل‌هضم‌پذیری و توازن NPN مهم‌تر از درصد خام).

• روی مرتع خوب (Stocker on pasture): هدف ADG≈0.6–1.0 kg/d با مکمل پروتئینی/معدنی و کمی انرژی در صورت نیاز.

---

اهداف تغذیه‌ای کلیدی (بر حسب ماده خشک جیره)

• انرژی: بر پایه NEg; به‌صورت عملی: پس‌زمینه‌سازی ≈ 0.55–0.62 Mcal NEg/kg DM؛ پایانی ≈ 0.62–0.70.

• پروتئین خام (CP): پس‌زمینه‌سازی 12–14%؛ پایانی 12–13% (حدود 6.5–7.5% پروتئین قابل‌فراهمی در رومن معادل ~1.1–1.3% N).

• فیبر (NDF): حداقل 18–20% در پایانی (خطر اسیدوز)، ترجیحاً ≥10–12% از علف خشک مؤثر.

• کلسیم/فسفر: Ca 0.6–0.9% و P 0.35–0.45% (نسبت Ca:P ≈ 1.5–2:1).

• نمک (NaCl): 0.5–0.8% جیره DM؛ سدیم کل 0.10–0.12%.

• گوگرد کل: ≤ 0.40% DM (اگر اوره می‌دهید، به‌شدت مراقب S آب و کودهای گوگردی باشید).

• ریز‌مغذی‌ها (در DM): Zn 30–50 ppm، Cu 10–15 (نواحی با Mo بالا: بالانس Zn:Cu≈3–4:1)، Mn 30–40، Se 0.10–0.30 (با رعایت سقف قانونی)، I 0.5–1، Co 0.1 ppm.

• ویتامین‌ها (در DM): A 2,000–3,000 IU/kg، D 300–500 IU/kg، E 20–50 IU/kg (در گرما/مایکوتوکسین/استرس حمل: 100 IU/kg).

---

نمونه جیره‌ها (TMR/مرتعی) – بدون فرآورده حیوانی

1) پس‌زمینه‌سازی (Backgrounding TMR) – هدف CP≈13.5%, NDF≈35%

NEg حدود 0.58–0.60؛ اگر ADG پایین بود، 2–3 واحد درصد غله را جایگزین علوفه کنید؛ اگر اسکار شدید/اسهال: برعکس.

---

2) پایانی (Finisher High-Concentrate) – هدف CP≈12.5%, NDF≈22%

نکات مهم در پایانی:

• سازگاری تدریجی به غله: از 50–60% کنسانتره شروع و هر 3–4 روز 5–7 واحد درصد اضافه کنید تا به جیرهٔ بالا برسید (حداقل 21–28 روز تطابق).

• NDF مؤثر را واقعاً «مؤثر» نگه دارید: ≥1.0–1.2 kg علوفه خشک/راس/روز با طول کافی.

• اوره را فقط وقتی غلهٔ قابل‌تخمیر کافی دارید استفاده کنید. سقف ۱% DM و حتماً به‌خوبی مخلوط. نسبت نیتروژن-کربوهیدرات را با ملاس/غلات تنظیم کنید.

• تراکم انرژی بالا = خطر اسیدوز/لمینیت؛ بیکربنات 0.3–0.5% مفید است.

---

3) روی مرتع (Stocker on Pasture) – مکمل روزانه برای مرتع خوب

• مرتع: یونجه/شبدر/گراس با پروتئین 14–18% در بهار؛ در تابستان افت انرژی/پروتئین.

• مکمل پیشنهادی (به ازای هر راس/روز):

  • آرد ذرت یا جو: 0.5–1.5 kg (بسته به کفایت مرتع و هدف ADG)

  • کنجاله سویا یا کلزا: 0.2–0.6 kg (در مرتع مسن/کم‌پروتئین)

  • مینرال–ویتامین آزادچرا با نمک (یا لغرنده)، حاوی: Ca:P≈2:1، Zn 3000–4000 mg/kg مخلوط، Cu 1000–1500، Se 26–50، ویت A,D,E طبق بالا.

• اگر خاک/آب گوگرد بالا دارد یا از دی‌دی‌جی‌اس استفاده می‌کنید، مکمل را کم‌گوگرد انتخاب کنید.

---

افزودنی‌های اختیاری (طبق سیاست مزرعه)

• یونوفورها (مانسین/لاسالوسید): بهبود کارایی خوراک و کنترل کوکسیدیوز؛ معمولاً 100–300 mg/راس/روز (طبق برچسب). اگر برنامهٔ «بدون یونوفور/آنتی‌بیوتیک» دارید، حذف شود.

• بازدارندهٔ اسید (بافرها): بی‌کربنات 0.3–0.5% یا کربنات منیزیم 0.1–0.2%.

• توکسین‌بایندر: 0.1–0.2% در ریسک مایکوتوکسین.

• مخمر/پروبیوتیک: برای پایداری تخمیر شکمبه در جیره‌های پرغله.

---

مدیریت خوراک و آب

• آب تمیز و خنک همیشه در دسترس: برآورد مصرف روزانه (لیتر/راس) ≈ 5–7% BW؛ در گرما تا 10% BW.

• مدیریت دانخوری (Bunk): هدف «بونک تمیز» 0–2 بار/هفته؛ رشد مصرف را با افزایش‌های 5–10% تنظیم کنید؛ الگوی مصرف و نشانه‌های اسیدوز (مدفوع شل، لمینیت، نشخوار کمتر) را روزانه چک کنید.

• ذرات و یکنواختی مخلوط: TMR باید یکنواخت و تفکیک‌ناپذیر باشد (بخصوص وقتی کاه/علوفه طولانی دارید).

• تغییر جیره/سیلاژ جدید: حداقل 5–7 روز گذار دهید.

---

مینرال–ویتامین آماده (نمونهٔ مشخصات در هر kg مخلوط مینرال)

• Ca 120–160 g، P 60–80 g، Mg 50–60 g، Na 100–150 g

• Zn 3,000–4,000 mg، Mn 3,000–4,000 mg، Cu 1,000–1,500 mg (با توجه به Mo خاک؛ در نواحی با Mo بالاتر از 2 ppm، Cu بالاتر و Zn:Cu≈3–4:1)

• Se 26–50 mg (سقف قانونی کشور را رعایت کنید)، I 100–200 mg، Co 10–15 mg

• Vit A 500,000–1,000,000 IU، D 50,000–100,000 IU، E 5,000–10,000 IU
  مصرف هدف: 60–120 g/راس/روز (برچسب تولیدکننده را مبنا قرار دهید).