روش اجرایی ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیازی یک کارخانه خوراک دام

۱. هدف

هدف این روش اجرایی ارزیابی و نظارت بر برنامه‌های پیش‌نیاز (Prerequisite Programs) در یک کارخانه تولید خوراک دام است. این ارزیابی‌ها به‌منظور اطمینان از رعایت الزامات ایمنی و کیفیت خوراک، جلوگیری از آلودگی‌ها و خطرات بالقوه در طول فرآیند تولید، و پایبندی به استانداردهای GMP+ طراحی و اجرا می‌شود.

۲. دامنه

این روش اجرایی شامل ارزیابی و کنترل تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز در زمینه‌های مختلف شامل بهداشت و ایمنی، نظافت، کنترل آفات، شرایط محیطی، نگهداری و تعمیرات تجهیزات، آموزش کارکنان و سایر الزامات پایه است که به تولید ایمن و باکیفیت خوراک دام کمک می‌کنند.

۳. تعریف اصطلاحات

برنامه پیش‌نیاز (Prerequisite Programs): برنامه‌های اساسی که برای فراهم آوردن محیطی مناسب برای ایمنی و کیفیت خوراک دام قبل از اجرای برنامه‌های اصلی مانند HACCP ضروری هستند.
GMP+ (Good Manufacturing Practice): استانداردی برای تضمین ایمنی، بهداشت و کیفیت خوراک دام.
HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points): سیستم مدیریت ایمنی خوراک که بر شناسایی و کنترل خطرات در فرآیند تولید خوراک متمرکز است.

۴. مراحل اجرایی ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز

۴.۱ شناسایی برنامه‌های پیش‌نیاز

لیست برنامه‌های پیش‌نیاز: تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز شامل بهداشت محیط، کنترل آفات، نظافت، ایمنی تجهیزات، کنترل دسترسی به مناطق حساس و آموزش کارکنان باید شناسایی و مستندسازی شوند.
مطابقت با الزامات GMP+: تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز باید با استانداردهای GMP+ تطابق داشته باشند.

۴.۲ بررسی و ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز

بررسی دقیق: بررسی و ارزیابی تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز به‌طور دوره‌ای انجام شود تا از انطباق آن‌ها با استانداردهای ایمنی خوراک و فرآیندهای تولید اطمینان حاصل شود.
بررسی مستندات: تمامی مستندات مربوط به برنامه‌های پیش‌نیاز باید بررسی و از صحت و به‌روز بودن آن‌ها اطمینان حاصل شود. این مستندات شامل گزارشات نظافت، کنترل آفات، برنامه نگهداری تجهیزات، و آموزش‌های کارکنان هستند.

۴.۳ ارزیابی شرایط محیطی

شرایط بهداشتی محیط: بررسی محیط‌های تولید و نگهداری خوراک دام از نظر آلودگی‌های بالقوه شیمیایی، بیولوژیکی و فیزیکی.
کنترل آفات و بیماری‌ها: ارزیابی برنامه‌های کنترل آفات و بیماری‌ها در کارخانه برای جلوگیری از آلودگی خوراک.

۴.۴ بررسی تجهیزات و تسهیلات

نگهداری و تعمیرات: ارزیابی وضعیت نگهداری و تعمیرات تجهیزات، اطمینان از کالیبراسیون دقیق ابزار اندازه‌گیری و تجهیزات تولید.
نظافت و ضدعفونی: ارزیابی برنامه‌های نظافت و ضدعفونی و اطمینان از رعایت استانداردهای بهداشتی در تجهیزات و فضاهای تولید.

۴.۵ بررسی کنترل دسترسی

کنترل دسترسی به مناطق حساس: بررسی نحوه کنترل دسترسی به مناطقی که امکان آلودگی خوراک وجود دارد، مانند انبار مواد اولیه و سالن‌های تولید.
آموزش کارکنان: ارزیابی آموزش‌های کارکنان در زمینه‌های بهداشت، ایمنی، و اجرای برنامه‌های پیش‌نیاز.

۴.۶ ارزیابی برنامه‌های آموزشی

آموزش‌های کارکنان: ارزیابی اثربخشی آموزش‌های کارکنان در خصوص رعایت برنامه‌های پیش‌نیاز، ایمنی خوراک و بهداشت.
برنامه‌های دوره‌ای: بررسی این که آیا آموزش‌ها به‌طور دوره‌ای به‌روز شده و کارکنان به‌طور مرتب در جریان الزامات پیش‌نیاز قرار می‌گیرند.

۴.۷ بازبینی و بهبود مستمر

بازخورد از ارزیابی: تمامی نتایج ارزیابی باید به‌طور منظم بررسی و مستند شوند. هرگونه نقص یا عدم انطباق باید به‌طور سریع اصلاح شود.
بهبود مستمر: برنامه‌های پیش‌نیاز باید به‌طور مستمر مورد بازبینی قرار گیرند و بر اساس نتایج ارزیابی‌ها، اقدامات بهبود اجرا شوند.

۵. مستندسازی

تمامی مراحل ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز باید به‌طور کامل مستند و ذخیره شوند. مستندات باید شامل اطلاعات زیر باشند:

گزارش‌های ارزیابی ریسک و کنترل خطرات
گزارش‌های ارزیابی و نظارت بر برنامه‌های پیش‌نیاز
برنامه‌های آموزشی و ارزیابی اثربخشی آن‌ها
برنامه‌های نگهداری و تعمیرات تجهیزات
گزارش‌های نظافت و ضدعفونی

۶. مقایسه با استانداردهای GMP+

پس از ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز، مطابقت آن‌ها با استانداردهای GMP+ بررسی می‌شود. در صورت عدم تطابق، اقدامات اصلاحی مشخص خواهند شد.

۷. اقدامات اصلاحی

شناسایی و تحلیل علت‌ها: در صورت وجود عدم انطباق، باید علت اصلی شناسایی و اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه مناسب اجرا شوند.

تأسیس اقدامات پیشگیرانه: اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از وقوع مجدد مشکل باید تعیین شوند

: فرم ارزیابی ریسک محیطی و ایمنی خوراک دام

ردیف	عنوان ارزیابی	شرح ارزیابی	نتیجه ارزیابی	اقدامات پیشنهادی	تاریخ انجام	مسئول
۱	ارزیابی خطر آلودگی شیمیایی	بررسی منابع آلودگی شیمیایی در محیط کارخانه	خطر کم	نظارت بیشتر بر شرایط ذخیره‌سازی مواد شیمیایی	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	علی محمدی
۲	ارزیابی خطر آلودگی بیولوژیکی	بررسی احتمال ورود میکروب‌ها به خوراک دام	خطر متوسط	تقویت کنترل بهداشت محیط و ضدعفونی	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	حسین حسینی
۳	ارزیابی خطر آلودگی فیزیکی	بررسی وجود احتمال آلودگی از تجهیزات و محیط	خطر زیاد	اصلاح شرایط نگهداری مواد اولیه	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	نسرین گودرزی
۴	ارزیابی شرایط دسترسی و کنترل	بررسی کنترل دسترسی به مناطق حساس	خطر متوسط	نصب سیستم‌های دسترسی اتوماتیک	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	کامران زاده

فرم ۲: فرم بررسی تجهیزات و تسهیلات

ردیف	عنوان بررسی	شرح بررسی	نتیجه بررسی	اقدامات لازم	تاریخ انجام	مسئول
۱	بررسی سیستم تهویه و جریان هوا	ارزیابی خطرات مربوط به سیستم تهویه	عملکرد صحیح	تعویض فیلترهای سیستم تهویه	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	علی میرزایی
۲	بررسی تجهیزات اندازه‌گیری و کالیبراسیون	کالیبراسیون تجهیزات اندازه‌گیری	تایید	کالیبراسیون مجدد در ماه آینده	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	سارا نیک‌فام
۳	بررسی تجهیزات ضدعفونی و نظافت	بررسی مواد ضدعفونی مورد استفاده	تایید	بررسی و خرید مواد ضدعفونی جدید	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	محمد علی‌زاده

فرم ۳: فرم برنامه نظافت و ضدعفونی

ردیف	محل/منطقه	نوع ضدعفونی	تاریخ انجام	مواد ضدعفونی استفاده شده	نتیجه بررسی	مسئول انجام
۱	سالن تولید خوراک	ضدعفونی با مواد شیمیایی	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	کلر یا دیگر مواد ضدعفونی	تایید	مهسا عرب‌زاده
۲	انبار مواد اولیه	ضدعفونی با بخار	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	بخار آب	تایید	فرهاد رضایی
۳	بخش حمل‌ونقل	ضدعفونی با مواد طبیعی	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	مواد ضدعفونی طبیعی	تایید	سیده‌ فاطمه موسوی

فرم ۴: فرم کنترل آفات و بیماری‌ها

ردیف	نوع آفات یا بیماری	محل شناسایی	اقدامات انجام‌شده	تاریخ انجام	مسئول نظارت
۱	موش‌ها	انبار مواد غذایی	نصب تله و سم‌پاشی	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	مهدی احمدی
۲	حشرات	سالن تولید	نصب شبکه‌های محافظ	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	علی محمدی
۳	پرندگان	انبار ذخیره‌سازی	نصب دستگاه‌های آویز	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	زهرا سلطانی

فرم ۵: فرم ارزیابی کنترل دسترسی

ردیف	منطقه/محل	نوع دسترسی	شرح کنترل دسترسی	تاریخ ارزیابی	مسئول ارزیابی
۱	سالن تولید خوراک	فقط مجازین	نصب درب‌های امن و کنترل دسترسی برای کارکنان مجاز	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	مهدی خوش‌فطرت
۲	انبار مواد اولیه	فقط مجازین	نظارت بر ورود مواد به انبار با تایید مجازین	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	احمد شعبانی
۳	بخش حمل‌ونقل	فقط مجازین	کنترل ورود و خروج با مجوز رسمی	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	مهسا بدیعی

فرم ۶: فرم ارزیابی آموزش کارکنان

ردیف	نام دوره آموزشی	تاریخ برگزاری	مدرس دوره	نتیجه ارزیابی	مسئول پیگیری
۱	دوره بهداشت محیط و ایمنی خوراک	۱۰/۰۴/۲۰۲۵	دکتر حسن‌زاده	ارزیابی مثبت	محمد علی‌زاده
۲	دوره کنترل آفات و بیماری‌ها	۱۲/۰۴/۲۰۲۵	خانم موسوی	ارزیابی مثبت	سارا حسینی
۳	دوره نظافت و ضدعفونی	۱۵/۰۴/۲۰۲۵	مهندس رضایی	ارزیابی منفی	حسین گودرزی