روش اجرایی ارزیابی انطباق محصولات غذایی و کشاورزی بر اساس الزامات HACCP، FSM و GAP

شماره مدرک: PSA-CAS-PR-XX
شماره ویرایش: 01
تاریخ اجرا: 1404/01/15
تدوین‌کننده: دکتر علیرضا مسعودنیا
مؤسسه / شرکت: پایش سلامت آسیا

1. هدف

تضمین انطباق واحد تولیدی یا فرآوری با الزامات ایمنی غذا، مدیریت خطرات، بهداشت عمومی، و عملکرد خوب کشاورزی و دامداری مطابق با الزامات Codex Alimentarius و الزامات بین‌المللی ارزیابی انطباق.

2. دامنه کاربرد

این روش اجرایی برای ارزیابی انطباق کلیه محصولات غذایی، کشاورزی، دامی و طیور کاربرد دارد که در قلمرو فعالیت شرکت پایش سلامت آسیا و مطابق با حوزه‌های استاندارد ISO/IEC 17065 و الزامات تخصصی HACCP، FSM و GAP مورد بررسی قرار می‌گیرند.

3. مراجع

• Codex Alimentarius: General Principles of Food Hygiene

• ISO 22000:2018

• USDA GAP/GHP Guidelines

• ISO/IEC 17065:2012

• ISO/IEC 17067

• FAO & WHO Guidance for Food Safety

• USDA Agricultural Standards for Grains, Beans, Livestock, Poultry

4. مسئولیت‌ها

5. فرآیند ارزیابی انطباق

5.1 آماده‌سازی

• دریافت درخواست ارزیابی از متقاضی

• تعیین دامنه محصول/سایت/فرآیند

• ارسال فرم‌های اولیه و تعیین تاریخ بازدید

5.2 اجرای ارزیابی میدانی

بازرسی بر اساس سه بخش کلیدی زیر انجام می‌پذیرد:

بخش 1: الزامات HACCP

• وجود سیستم مدیریت خطرات و شناسایی نقاط بحرانی

• شناسایی آلرژن‌ها، کنترل دما، پاکیزگی سطوح

• دامنه، بازنگری و نگهداری سیستم HACCP

بخش 2: الزامات سیستم مدیریت ایمنی غذا (FSM)

• تعهد مدیریت و فرهنگ ایمنی غذا

• کنترل تأمین‌کنندگان، ردیابی و پیگیری محصول

• اقدامات اصلاحی، مستندسازی، آزمون محصول، کنترل انطباق

• برنامه‌های دفاع غذایی، تقلب غذایی، و مدیریت بحران

بخش 3: الزامات GAP (عملکرد خوب کشاورزی)

• وضعیت زمین و محیط، زیرساخت‌ها، کنترل آفات

• کیفیت آب و مدیریت پسماندها

• ذخیره و استفاده از کود، دارو، خوراک، تجهیزات

• آموزش پرسنل، بهداشت فردی، جابجایی و نگهداری دام/محصول

5.3 بررسی اسناد و مدارک

• سوابق مربوط به آموزش، بهداشت، خرید مواد اولیه

• ردیابی دسته‌های تولیدی، اسناد دارویی، نمونه‌گیری

• گزارشات آزمون‌های آزمایشگاهی و نتایج کالیبراسیون تجهیزات

5.4 گزارش نهایی و تصمیم‌گیری

• ثبت یافته‌ها در فرم ارزیابی

• مشخص نمودن موارد انطباق و عدم انطباق (Minor/Major)

• ارسال گزارش به کمیته تصمیم‌گیری جهت صدور/رد گواهی

6. معیارهای صدور گواهی

گواهی تنها در صورتی صادر می‌شود که:

• هیچ عدم انطباق عمده (Major NC) شناسایی نشده باشد

• حداکثر ۵ عدم انطباق جزئی (Minor NC) شناسایی و برنامه اصلاحی ارائه شده باشد

• سیستم HACCP، FSM و GAP به شکل کامل و مستند پیاده‌سازی شده باشد

7. پیوست‌ها

• پیوست ۱: چک‌لیست ارزیابی الزامات HACCP

• پیوست ۲: چک‌لیست ارزیابی الزامات FSM

• پیوست ۳: چک‌لیست ارزیابی الزامات GAP

• پیوست ۴: فرم گزارش ارزیابی

• پیوست ۵: فرم عدم انطباق و اقدامات اصلاح

  HACCP

  (Hazard Analysis and Critical Control Points)

  ردیف	الزامات مورد بررسی	وضعیت اجرا (بلی / خیر / نیاز به اقدام اصلاحی)	توضیحات تکمیلی
  1	سیستم مدیریت خطر و ریسک طراحی و اجرا شده است
  2	سیستم شامل برنامه‌های پیش‌نیازی (PRPs) می‌باشد
  3	دامنه سیستم به تفکیک محصول/فرآیند مشخص شده است
  4	سیستم با محدوده فعالیت سایت تطابق دارد
  5	سیستم به صورت دوره‌ای و پس از تغییرات بازنگری می‌شود
  6	سیستم مبتنی بر اصول کدکس یا معادل آن طراحی شده است

  ---

  📎 پیوست ۲: چک‌لیست ارزیابی انطباق بر اساس FSM

  (Food Safety Management System)

  ردیف	الزامات مورد بررسی	وضعیت اجرا (بلی / خیر / نیاز به اقدام اصلاحی)	توضیحات تکمیلی
  1	ساختار سازمانی و مسئولیت‌های ایمنی غذا تعریف شده است
  2	شواهدی از تعهد مدیریت عالی به ایمنی غذا موجود است
  3	اهداف و خط‌مشی ایمنی غذا به صورت مستند تعیین شده‌اند
  4	رویه‌های انطباق با قوانین ایمنی غذا مستندسازی شده است
  5	سیستم دفاع غذایی و برنامه آن تدوین و اجرا شده است
  6	ارزیابی آسیب‌پذیری در برابر تقلب غذایی انجام شده است
  7	رویه‌های ردیابی و آزمون اثربخشی آن اجرا می‌شود
  8	تجهیزات پایش و اندازه‌گیری کالیبره شده‌اند
  9	برنامه آزمون‌های آزمایشگاهی توسط آزمایشگاه‌های معتبر انجام می‌شود
  10	ممیزی داخلی و اقدامات اصلاحی طبق برنامه اجرا می‌شوند
  11	رویه رسیدگی به شکایات وجود دارد
  12	برنامه واکنش به بحران و بازخوانی محصول مستند شده است

  ---

  📎 پیوست ۳: چک‌لیست ارزیابی انطباق بر اساس GAP

  (Good Agricultural Practices)

  ردیف	الزامات مورد بررسی	وضعیت اجرا (بلی / خیر / نیاز به اقدام اصلاحی)	توضیحات تکمیلی
  1	ارزیابی آلودگی احتمالی زمین زراعی انجام شده است
  2	طراحی و ساختار واحدهای تولیدی مطابق اصول بهداشت است
  3	آب مصرفی بررسی شده و منابع آن مشخص و ایمن هستند
  4	کنترل آفات، دفع زباله و فاضلاب به طور مؤثر انجام می‌شود
  5	استفاده از کودهای دامی و فاضلاب مطابق دستورالعمل‌های WHO است
  6	کارکنان آموزش دیده و از لباس کار ایمن استفاده می‌کنند
  7	سوابق استفاده از داروها و کودها به‌روز نگهداری می‌شود
  8	کنترل کیفیت خوراک دام و سیستم ذخیره‌سازی آن مناسب است
  9	امکانات بهداشتی برای کارکنان فراهم شده است
  10	وسایل و تجهیزات در تماس با محصول بهداشتی و قابل شست‌وشو هستند