«روش اجرایی یکپارچه صدور گواهی محصول میگو

کد سند مادر: PSA-PRO-SHRIMP-001
ضمیمه اصل ۵: PSA-PRO-SHRIMP-005
نسخه: 1.0
مراجع: ASC Shrimp v1.2.1 (Jul 2023) – Principle 5، OIE/WOAH Aquatic Code، WHO (2019) CIA antibiotics

5-24) طرح بهداشت مزرعه (FHP) و زیست‌امنیتی (معیار 5.1.1)

هدف

پیشگیری از بیماری با کنترل ورودی‌ها/ناقل‌ها، ممانعت از انتشار به محیط، و جلوگیری از انتشار درون‌مزرعه‌ای.

دامنه

همه حوضچه‌ها، ایستگاه پمپاژ، کانال‌ها، انبار خوراک/مواد، کارگران و بازدیدکنندگان.

اجزای الزامی FHP

1. ورودی‌ها: آب (کیفیت/گندزدایی/فیلتراسیون)، خوراک (COC/انبار/آفات)، PL (SPF/SPR یا غربال کامل OIE-لیست).

2. کنترل ناقل/شکارچی: پرنده/خرچنگ/ماهی—صرفاً روش‌های غیرکشنده (تور، توری سطحی/کناری، سیم‌های مهار، دستگاه‌های بازدارنده بصری/صوتی).

3. کنترل انتشار به محیط: فیلتراسیون/گندزدایی خروجی‌ها، مدیریت تلفات (جمع‌آوری روزانه، دفن بهداشتی/کُمپوست کنترل‌شده یا کوره مجاز).

4. کنترل انتشار درون مزرعه: تفکیک ابزار هر حوضچه، وان‌های ضدعفونی پوتین/چرخ، مسیر حرکت یک‌طرفه، تیم‌های اختصاصی، قرنطینه داخلی PL.

5. پایش بالینی: گشت روزانه علائم بیرونی (کاهش اشتها، شنای غیرعادی، تغییر رنگ/پوسته، تلفات پراکنده/تجمعی).

6. آمادگی و پاسخ: SOP قرمز رخداد بیماری (بخش 5-28).

7. بهبود مستمر: مرور فصلی، درس‌آموخته‌ها، اصلاح FHP.

فرم‌ها

• FR-SHRIMP-HPL-01: چک‌لیست طرح بهداشت مزرعه (سالانه/پس از تغییرات)

• FR-SHRIMP-HPL-02: ثبت پایش روزانه علائم و مداخلات

FR-SHRIMP-HPL-02 — پایش روزانه

5-25) فیلتراسیون آب ورودی (معیار 5.1.2)

الزام

وجود توری/گریل/اسکرین با چشمه مناسب روی تمام ورودی‌ها (ایستگاه پمپاژ/کانال/ورودی حوضچه). اندازه توری باید بر پایه ریسک محلی موجه باشد.

راهبرد انتخاب مش

• حضور لارو/ماهیچه ریز/خرچنگان جوان → مش ریزتر.

• کیفیت آب/کدورت/دبی → انتخاب ترکیبی (اسکرین درشت + توری ریز ثانویه).

فرم‌ها

• FR-SHRIMP-WTR-03: ماتریس انتخاب مش بر مبنای ریسک

• FR-SHRIMP-WTR-04: لاگ بازرسی/تعویض/شست‌وشوی فیلتر

FR-SHRIMP-WTR-03 — انتخاب مش

5-26) نرخ بقا (SR) و پایش عملکرد (معیار 5.1.3)

حدود الزامی SR (میانگین سالانه مزرعه)

• بی‌غذا و بی‌هوادهی دائم: >25%

• غذا دارد، بی‌هوادهی دائم: >45%

• غذا دارد و هوادهی دائم: >65%

فرمول SR (از ذخیره تا برداشت)

SR(%)=تعداد برداشت‌شدهتعداد ذخیره‌شده×100SR(%)=تعداد ذخیره‌شدهتعداد برداشت‌شده​×100

حوضچه‌های دورریز/کِشت رها‌شده به‌علت بیماری شامل محاسبه شوند.

فرم‌ها

• FR-SHRIMP-SR-01: محاسبه SR حوضچه‌ای و تجمیعی

• FR-SHRIMP-SR-02: تحلیل ریشه‌ای حوضچه‌های زیر حد

FR-SHRIMP-SR-01 — محاسبه SR

5-27) تأمین PL — SPF/SPR و غربالگری (معیار 5.1.4)

الزام

• اگر SPF/SPR تجاری در کشور در دسترس (≥20% بازار گونه): ۱۰۰٪ PLها SPF/SPR.

• در غیر این صورت: غربال کامل همه پاتوژن‌های مهم OIE/ملی برای PL دسته‌های خرید/مولدین.

فرم‌ها

• FR-SHRIMP-PL-01: تأییدیه SPF/SPR (گواهی + فهرست پاتوژن‌های غایب)

• FR-SHRIMP-PL-02: نتایج غربالگری آزمایشگاهی PL (لیست OIE/ملی)

• FR-SHRIMP-PL-03: لاگ قرنطینه داخلی PL (مدت/نمونه‌برداری/نتایج)

FR-SHRIMP-PL-02 — غربالگری PL

5-28) SOP «قرمز» رخداد بیماری

1. تشخیص اولیه (علائم/تست کنار حوضچه) → علامت‌گذاری قرمز حوضچه.

2. ایزولاسیون هیدرولیکی: قطع انتقال آب بین حوضچه‌ها؛ بستن سرریز/کانال مشترک.

3. ممانعت از خروج: عدم تخلیه به محیط تا نتیجه ارزیابی/خنثی‌سازی.

4. کاهش استرس: تنظیم خوراک/هوادهی/کیفیت آب.

5. مدیریت تلفات: جمع‌آوری فوری با PPE؛ دفع بهداشتی (دفن با آهک/کُمپوست داغ/کوره مجاز).

6. اطلاع‌رسانی داخلی (مسئول بهداشت، مدیریت) و در صورت الزام، مرجع دولتی.

7. نمونه‌برداری و تشخیص آزمایشگاهی (در دسترس)؛ ثبت کامل.

8. بازبینی FHP و CAPA (اقدامات اصلاحی/پیشگیرانه).

• FR-SHRIMP-RED-01: گزارش رخداد بیماری (زمان‌خط، اقدامات، نتایج، CAPA)

5-29) کنترل شکارچی (معیار 5.2)

خط‌قرمزها

• کشتار عمدی گونه‌های حفاظت‌شده/درمعرض تهدید/درخطر (IUCN/ملی): ممنوع.

• ساچمه سربی و مواد شیمیایی منتخب برای کنترل شکارچی: ممنوع.

• استفاده از روش‌های غیرکشنده در اولویت (حصار، توری سایه، طعمه‌های نوری/صوتی غیرآزارنده، مدیریت زیستگاهی).

اگر (به‌صورت استثنایی) کنترل کشنده انجام شد:

• فقط برای گونه‌های غیرحفاظت‌شده، پس از اتمام راهکارهای غیرکشنده؛

• ثبت پایش پایه (بسامد بازدید، گونه، تعداد) و تأیید مرجع دولتی.

فرم‌ها

• FR-SHRIMP-PRED-01: برنامه غیرکشنده و نقشه‌گذاری

• FR-SHRIMP-PRED-02: لاگ پایش گونه‌های برهم‌کنش‌گر

• FR-SHRIMP-PRED-03: مستندات استثنایی کنترل کشنده + تأییدیه

FR-SHRIMP-PRED-02 — پایش شکارچی

5-30) مدیریت بیماری و درمان، مواد شیمیایی/دارویی (معیار 5.3)

خط‌قرمزها (اجباری)

• محصولات خوراک‌دارویی/آنتی‌بیوتیکی → برچسب ASC ندارد (ممکن است مزرعه گواهی بماند، اما محصول آن حوضچه غیرقابل‌برچسب است).

• آنتی‌بیوتیک‌های «به‌شدت حیاتی» WHO (2019): کاملاً ممنوع (حتی اگر ملی مجاز).

• آفت‌کش‌های ممنوع/محدود (Rotterdam Annex III، Stockholm POPs Annex A/B/C، WHO Ia/Ib): ممنوع.

• تخلیه مواد شیمیایی خطرناک بدون خنثی‌سازی: ممنوع.

• پروبیوتیک‌ها: فقط محصولات تجاریِ مورد تأیید مرجع صلاحیت‌دار؛ فرایند تخمیر داخلی طبق پروتکل سازنده؛ استفاده از بچ تخمیری به‌عنوان «مادرِ بچ بعدی» ممنوع.

الزامات کنترلی

• استفاده از دارو/مواد شیمیایی: صرفاً با تشخیص، طبق برچسب (Withdrawal/Handling/Storage)، و قانون ملی/EU/FDA مجاز.

• آب تیمارشده با Tea-seed cake/Rotenone/Chlorine (در غیاب میگو) باید به‌اندازه کافی نگه‌داری شود تا پیش از رهاسازی برای دریافت‌کننده بی‌خطر باشد.

فرم‌ها

• FR-SHRIMP-CHEM-01: موجودی و مصرف مواد شیمیایی/دارویی

• FR-SHRIMP-CHEM-02: آموزش کارگران و برگه‌های اطلاعات ایمنی (SDS)

• FR-SHRIMP-CHEM-03: ردیابی تیمار آب و زمان نگهداشت/خنثی‌سازی

• FR-SHRIMP-ABX-01: اعلان و تفکیک «حوضچه غیرقابل‌برچسب ASC» (در صورت مصرف آنتی‌بیوتیک)

• FR-SHRIMP-PRO-01: ثبت استفاده از پروبیوتیک (نام میکروارگانیسم‌ها/مجوز/روش)

FR-SHRIMP-CHEM-01 — موجودی/مصرف

FR-SHRIMP-ABX-01 — تفکیک برچسب

5-31) آموزش و صلاحیت

• آموزش سالانه اجباری: FHP، نشانه‌شناسی بیماری، زیست‌امنیتی، مدیریت تلفات، فیلتراسیون، کار با مواد شیمیایی/پروبیوتیک.

• آموزش بدو ورود برای کارگران جدید قبل از شروع کار.

• ارجاع متقابل با FR-SHRIMP-HS-01 (بسته اصل ۴).

5-32) شاخص‌ها و KPIهای اصل ۵

• FHP: تکمیل/بازنگری سالانه؛ % اجرای اقدامات.

• فیلتراسیون: % ورودی‌های دارای توری مناسب = 100%؛ نرخ انسداد/تعویض به‌موقع.

• SR: تحقق حدود سیستمی؛ روند صعودی یا پایدار؛ % حوضچه‌های زیر حد که CAPA دریافت کرده‌اند = 100%.

• PL: % SPF/SPR (اگر در دسترس کشور) = 100%؛ در غیر آن، % بچ‌های دارای غربال کامل OIE/ملی = 100%.

• شکارچی: ۰ مورد کشتار گونه‌های حفاظت‌شده؛ % مستندسازی پایش = 100%.

• دارو/مواد: ۰ مورد استفاده از WHO CIA؛ ۰ تخلیه بدون خنثی‌سازی؛ % سوابق کامل موجودی/مصرف = 100%.

• پروبیوتیک: 100% محصولات با افشای میکروارگانیسم/مجوز؛ ۰ استفاده از بچ تخمیری به‌عنوان مادرِ بچ بعدی.

• رخداد بیماری: زمان پاسخ تا «قرمز» ≤ ۲۴ ساعت؛ تکمیل CAPA ≤ ۳۰ روز (مگر موارد پیچیده).

5-33) ادغام تصمیم گواهی (ارجاع به بند 5-8 سند مادر)

• عدم وجود/کارکرد FHP، عدم فیلتراسیون ورودی‌ها، SR زیر حد بدون CAPA، نبود شواهد SPF/SPR/غربالگری، کشتار گونه حفاظت‌شده، استفاده از WHO-CIA، تخلیه شیمیایی بدون خنثی‌سازی → عدم انطباق عمده (تعلیق/عدم صدور تا رفع).

• کمبود مستندسازی/آموزش/برچسب‌گذاری حوضچه غیرقابل‌ASC → عدم انطباق جزئی با مهلت اصلاح.

پیوست‌های کاربردی (اختیاری برای افزودن به QMS)

• WI-SHRIMP-FILTER-01: دستورکار انتخاب/نصب/نگهداشت توری‌ها.

• WI-SHRIMP-CARCASS-01: دستورکار جمع‌آوری/دفع تلفات.

• WI-SHRIMP-PRO-02: دستورکار استفاده ایمن از پروبیوتیک و تخمیر کنترل‌شده.

• WI-SHRIMP-LAB-01: اخذ نمونه و ارسال به آزمایشگاه (PL/بیماری‌های مزرعه).

  : مدیریت منشأ مولدین، انتخاب ذخیره و پیامدهای مدیریت ذخیره

  اثر (Impact): پرورش سخت‌پوستان می‌تواند به‌سبب جمع‌آوری میگو/سخت‌پوست وحشی به‌صورت پست‌لاروی (PL) و مولد، و نیز به‌دلیل ورود و فرار گونه‌های غیر بومی یا جمعیت‌های ژنتیکیِ متمایزِ گونه‌های بومی، بر جمعیت‌های وحشی و محیط‌زیست اثرات منفی بگذارد.

  ---

  معیار 6.1: حضور گونه‌های میگوی غیربومی/معرفی‌شده

  شاخص — الزام

  • 6.1.1 استفاده از گونه‌های سخت‌پوست غیربومی:
    مجاز است، مشروط بر این‌که در همان منطقه به‌طور تجاری تولید می‌شود و هیچ مدرکی از استقرار یا اثرگذاری بر اکوسیستم‌های مجاور درباره آن گونه وجود نداشته باشد و اسناد (مجوز هچری، مجوز واردات و …) نشان‌دهنده رعایت رویه‌های معرفی طبق دستورالعمل‌های منطقه‌ای/ملی/بین‌المللی ورود (مانند OIE و ICES) فراهم باشد.
    (ASC می‌پذیرد که اثبات «نبودِ شواهد» دشوار است و این موضوع موردپایش «گروه مشورتی فنی ASC» بوده و به‌صورت موردی ارزیابی می‌شود.)

  • 6.1.2 اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از فرار در برداشت و طول دوره پرورش شامل:
    الف) توری/مانع مؤثر با اندازه چشمه مناسب برای کوچک‌ترین جانور موجود؛ برای گونه غیربومی، دو لایه توری. → بله
    ب) دیواره/دایک پیرامونی حوضچه با ارتفاع و ساخت کافی برای جلوگیری از شکست در رخداد سیلاب استثنایی (۲۵ ساله). → بله
    ج) بازرسی‌های منظم و به‌موقع و ثبت آن‌ها در دفتر دائمی. → بله
    د) تعمیرات به‌موقع سیستم و ثبت آن‌ها. → بله
    هـ) نصب و مدیریت تله‌های نمونه‌برداری برای پایش وقوع فرار؛ ثبت داده‌ها. → بله
    و) وجود رویه‌های بازیابیِ فراری‌ها. → بله

  • 6.1.3 فرارها و اقدام‌های پیشگیرانه برای عدم تکرار:
    سوابق برای بازرسی در دسترس باشد.

  استدلال: استانداردهای هچری لازم‌اند ولی فعلاً موجود نیستند؛ لذا الزامات انتقالی لازم است. بر پایه FAO (2019)، گونه‌های معرفی‌شدهیکی از تهدیدهای بزرگ تنوع‌زیستی‌اند و اثرات اجتماعی/اقتصادی نیز دارند. آبزی‌پروری یکی از مسیرهای اصلی معرفی گونه‌های غیر بومی بوده که بعضاً به تهاجمی بدل شده‌اند.
  این استاندارد «گونه غیربومی» را گونه‌ای خارج از قلمرو بومی‌اش، و «گونه مستقر» را جمعیتی معرفی‌شده که بدون معرفی‌های مکرر در طبیعت تولیدمثل و پایدار شده است، می‌داند.
  هدف اصلی: منع معرفی گونه‌های پرورشی به آبراهه‌هایی که در آن‌ها بومی یا پیش‌تر مستقر نیستند. انتقال/معرفی P. monodon و P. vannamei در آغاز صنعت شایع بود. با وجود نگرانی‌های جهانی نسبت به گونه‌های غیربومی، درباره P. vannamei فعلاً شواهدی از ریسک اثرگذاری значیف بر اکوسیستم‌های مجاور گزارش نشده است؛ ازاین‌رو کشت آن در خارج از قلمرو بومی مجاز است اما معرفی به منطقه جدید مجاز نیست. در مقابل، درباره P. monodon شواهدی از خطر استقرار/کلونیزه‌کردن زیستگاه‌های بیگانه وجود دارد.
  در مورد گونه‌های بومی، فرار می‌تواند با جمعیت‌های وحشی آمیختگی ژنتیکی ایجاد کند و ساختار ژنتیکی را تغییر دهد؛ همچنین جابجایی جمعیت‌های متمایز جغرافیایی/ژنتیکی محل نگرانی است. فعلاً محدودیت گونه بومی وضع نشده اما مدیریت فرار الزامی است.
  ارزیابی ریسک ابزار کلیدی برای تشخیص احتمال فرار و استقرار است؛ هرچند با عدم‌قطعیت‌ها/شکاف دانشی همراه است. استاندارد، کشت گونه‌های غیربومی را فقط در کشورهایی می‌پذیرد که تا تاریخ انتشار استاندارد به‌طور محلی و تجاری تولید می‌شده‌اند و شاهدی از استقرار/اثر منفی نیست—به‌همراه شرایط مهار فرار و قانونی‌بودن جابجایی مولدین.
  مدیریت فرار: فرارها عامل مهم معرفی گونه‌های غیربومی‌اند. رخدادهای آب‌وهوایی شدید علت اصلی فرارهای فاجعه‌بارند؛ لذا طراحی مزارع باید برای پیشگیری از فرار فاجعه‌بار ناشی از خطای انسانی/طوفان‌ها تاب‌آور باشد.
  راهنمای اجرا:

  • 6.1.1 ارائه تاریخ آغاز کشت گونه غیربومی، مجوز هچری/واردات، آشنایی و رعایت «آیین‌نامه ICES»؛ سامانه‌های جداسازی کامل/مداربسته به‌عنوان اقدام قابل‌قبول مهار اثرات. رعایت قانون ملی (اصل ۱).

  • 6.1.2 سوابق و پروتکل‌ها برای ممیزی قابل ارائه باشد.

  • 6.1.3 ثبت فرارها برای بازرسی در دسترس باشد؛ انتظار می‌رود مزرعه با دقت‌نظر هر فرار مشاهده‌شده را ثبت کند.

  ---

  معیار 6.2: منشأ پست‌لاروی (PL) یا مولدین

  شاخص — الزام

  • 6.2.1 PL و مولد دارای وضعیت عاری از بیماریِ مناسب بوده و منابع آن‌ها با راهنمای ورود منطقه‌ای/ملی/بین‌المللی (مانند OIE و ICES) سازگار باشند. → بله

  • 6.2.2 درصد PL از هچری چرخه‌بسته (مولد پرورشی): ۱۰۰٪.

  • 6.2.3 اجازه استفاده از PL وحشی (غیر از ورود طبیعی جزر و مدی به حوضچه‌ها): هیچ.

  استدلال: بحران‌های بیماری در گذشته عمدتاً ناشی از زیست‌امنیتی ضعیف و جابجایی برون‌مرزی گونه‌های غیربومی بوده است. استاندارد ASC پایبندی به دستورالعمل‌های ورود بین‌المللی و استفاده از SPF/PL (اصل ۵) را الزامی می‌داند.
  جمع‌آوری PL وحشی افزون بر تشدید مشکلات بیماری، صید ضمنی بالا و اثرات منفی بر سلامت جمعیت‌های وحشی دارد؛ لذا ممنوعاست (به‌جز سامانه‌های ورود طبیعی که در صورت انطباق کامل با سایر الزامات می‌توانند استثنا باشند). هچری‌ها گاهی برای بهبود ژنتیکی نیازمند مقداری مولدِ وحشی از صیدهای مولد داراری گواهی مناسب هستند؛ اثر این کار به‌مراتب کمتر از استفاده از PL وحشی است. هچری چرخه‌بسته یعنی هچری که به‌طور غالب به مولدین پرورشیِ خود متکی است.
  راهنمای اجرا:

  • 6.2.1 انطباق از طریق مجوزهای هچری/واردات اثبات شود؛ مزرعه باید ارتباط مؤثر با تأمین‌کنندگان و آگاهی/انطباق با دستورالعمل‌ها را نشان دهد.

  • 6.2.2 مزرعه باید منشأ PL را اثبات کند؛ استثنای ورود طبیعی (6.2.3) فقط در صورت انطباق کامل با سایر بخش‌ها پذیرفتنی است.

  ---

  معیار 6.3: سخت‌پوستان تراریخت (Transgenic)

  شاخص — الزام

  • 6.3.1 اجازه کشت سخت‌پوستان تراریخت (ازجمله نسل‌های حاصل از جانداران مهندسی ژنتیک): هیچ.

  استدلال: کشت تراریخت‌ها در این استاندارد ممنوع است. تمایز بین تراریخت و به‌نژادی/بهبود ژنتیکی (بدون ژنِ بیگانه) به‌رسمیت شناخته می‌شود و تمرکز فعلی فقط بر تراریخت است. با توجه به فراوانی فرار در آبزی‌پروری و عدم قطعیت پیامدهای آمیختگی با جمعیت وحشی/استقرار جمعیت‌های وحشی‌شده، اصل احتیاط ایجاب می‌کند تا زمان وجود شواهد قانع‌کننده از بی‌خطری محیطی/اجتماعی، کشت تراریخت‌ها مجاز نباشد.

  ---

  معیار 6.4: حمل‌ونقل سخت‌پوستان زنده

  شاخص — الزام

  • 6.4.1 وجود و استفاده از ظرف‌های حمل سخت‌پوست که مسیر فرار برای گونه‌ها نداشته باشند. → بله

  استدلال: فرارها فقط محدود به داخل مزرعه نیستند؛ در حمل‌ونقل PL به مزرعه یا انتقال میگوِ اندازه برداشت به بازار/فرآوری نیز خطر رهاسازی ناخواسته وجود دارد و باید به حداقل برسد.

: مدیریت منشأ مولدین، انتخاب ذخیره و پیامدهای مدیریت ذخیره

اثر (Impact): پرورش سخت‌پوستان می‌تواند به‌سبب جمع‌آوری میگو/سخت‌پوست وحشی به‌صورت پست‌لاروی (PL) و مولد، و نیز به‌دلیل ورود و فرار گونه‌های غیر بومی یا جمعیت‌های ژنتیکیِ متمایزِ گونه‌های بومی، بر جمعیت‌های وحشی و محیط‌زیست اثرات منفی بگذارد.

معیار 6.1: حضور گونه‌های میگوی غیربومی/معرفی‌شده

شاخص — الزام

• 6.1.1 استفاده از گونه‌های سخت‌پوست غیربومی:
  مجاز است، مشروط بر این‌که در همان منطقه به‌طور تجاری تولید می‌شود و هیچ مدرکی از استقرار یا اثرگذاری بر اکوسیستم‌های مجاور درباره آن گونه وجود نداشته باشد و اسناد (مجوز هچری، مجوز واردات و …) نشان‌دهنده رعایت رویه‌های معرفی طبق دستورالعمل‌های منطقه‌ای/ملی/بین‌المللی ورود (مانند OIE و ICES) فراهم باشد.
  (ASC می‌پذیرد که اثبات «نبودِ شواهد» دشوار است و این موضوع موردپایش «گروه مشورتی فنی ASC» بوده و به‌صورت موردی ارزیابی می‌شود.)

• 6.1.2 اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از فرار در برداشت و طول دوره پرورش شامل:
  الف) توری/مانع مؤثر با اندازه چشمه مناسب برای کوچک‌ترین جانور موجود؛ برای گونه غیربومی، دو لایه توری. → بله
  ب) دیواره/دایک پیرامونی حوضچه با ارتفاع و ساخت کافی برای جلوگیری از شکست در رخداد سیلاب استثنایی (۲۵ ساله). → بله
  ج) بازرسی‌های منظم و به‌موقع و ثبت آن‌ها در دفتر دائمی. → بله
  د) تعمیرات به‌موقع سیستم و ثبت آن‌ها. → بله
  هـ) نصب و مدیریت تله‌های نمونه‌برداری برای پایش وقوع فرار؛ ثبت داده‌ها. → بله
  و) وجود رویه‌های بازیابیِ فراری‌ها. → بله

• 6.1.3 فرارها و اقدام‌های پیشگیرانه برای عدم تکرار:
  سوابق برای بازرسی در دسترس باشد.

استدلال: استانداردهای هچری لازم‌اند ولی فعلاً موجود نیستند؛ لذا الزامات انتقالی لازم است. بر پایه FAO (2019)، گونه‌های معرفی‌شدهیکی از تهدیدهای بزرگ تنوع‌زیستی‌اند و اثرات اجتماعی/اقتصادی نیز دارند. آبزی‌پروری یکی از مسیرهای اصلی معرفی گونه‌های غیر بومی بوده که بعضاً به تهاجمی بدل شده‌اند.
این استاندارد «گونه غیربومی» را گونه‌ای خارج از قلمرو بومی‌اش، و «گونه مستقر» را جمعیتی معرفی‌شده که بدون معرفی‌های مکرر در طبیعت تولیدمثل و پایدار شده است، می‌داند.
هدف اصلی: منع معرفی گونه‌های پرورشی به آبراهه‌هایی که در آن‌ها بومی یا پیش‌تر مستقر نیستند. انتقال/معرفی P. monodon و P. vannamei در آغاز صنعت شایع بود. با وجود نگرانی‌های جهانی نسبت به گونه‌های غیربومی، درباره P. vannamei فعلاً شواهدی از ریسک اثرگذاری значیف بر اکوسیستم‌های مجاور گزارش نشده است؛ ازاین‌رو کشت آن در خارج از قلمرو بومی مجاز است اما معرفی به منطقه جدید مجاز نیست. در مقابل، درباره P. monodon شواهدی از خطر استقرار/کلونیزه‌کردن زیستگاه‌های بیگانه وجود دارد.
در مورد گونه‌های بومی، فرار می‌تواند با جمعیت‌های وحشی آمیختگی ژنتیکی ایجاد کند و ساختار ژنتیکی را تغییر دهد؛ همچنین جابجایی جمعیت‌های متمایز جغرافیایی/ژنتیکی محل نگرانی است. فعلاً محدودیت گونه بومی وضع نشده اما مدیریت فرار الزامی است.
ارزیابی ریسک ابزار کلیدی برای تشخیص احتمال فرار و استقرار است؛ هرچند با عدم‌قطعیت‌ها/شکاف دانشی همراه است. استاندارد، کشت گونه‌های غیربومی را فقط در کشورهایی می‌پذیرد که تا تاریخ انتشار استاندارد به‌طور محلی و تجاری تولید می‌شده‌اند و شاهدی از استقرار/اثر منفی نیست—به‌همراه شرایط مهار فرار و قانونی‌بودن جابجایی مولدین.
مدیریت فرار: فرارها عامل مهم معرفی گونه‌های غیربومی‌اند. رخدادهای آب‌وهوایی شدید علت اصلی فرارهای فاجعه‌بارند؛ لذا طراحی مزارع باید برای پیشگیری از فرار فاجعه‌بار ناشی از خطای انسانی/طوفان‌ها تاب‌آور باشد.
راهنمای اجرا:

• 6.1.1 ارائه تاریخ آغاز کشت گونه غیربومی، مجوز هچری/واردات، آشنایی و رعایت «آیین‌نامه ICES»؛ سامانه‌های جداسازی کامل/مداربسته به‌عنوان اقدام قابل‌قبول مهار اثرات. رعایت قانون ملی (اصل ۱).

• 6.1.2 سوابق و پروتکل‌ها برای ممیزی قابل ارائه باشد.

• 6.1.3 ثبت فرارها برای بازرسی در دسترس باشد؛ انتظار می‌رود مزرعه با دقت‌نظر هر فرار مشاهده‌شده را ثبت کند.

معیار 6.2: منشأ پست‌لاروی (PL) یا مولدین

شاخص — الزام

• 6.2.1 PL و مولد دارای وضعیت عاری از بیماریِ مناسب بوده و منابع آن‌ها با راهنمای ورود منطقه‌ای/ملی/بین‌المللی (مانند OIE و ICES) سازگار باشند. → بله

• 6.2.2 درصد PL از هچری چرخه‌بسته (مولد پرورشی): ۱۰۰٪.

• 6.2.3 اجازه استفاده از PL وحشی (غیر از ورود طبیعی جزر و مدی به حوضچه‌ها): هیچ.

استدلال: بحران‌های بیماری در گذشته عمدتاً ناشی از زیست‌امنیتی ضعیف و جابجایی برون‌مرزی گونه‌های غیربومی بوده است. استاندارد ASC پایبندی به دستورالعمل‌های ورود بین‌المللی و استفاده از SPF/PL (اصل ۵) را الزامی می‌داند.
جمع‌آوری PL وحشی افزون بر تشدید مشکلات بیماری، صید ضمنی بالا و اثرات منفی بر سلامت جمعیت‌های وحشی دارد؛ لذا ممنوعاست (به‌جز سامانه‌های ورود طبیعی که در صورت انطباق کامل با سایر الزامات می‌توانند استثنا باشند). هچری‌ها گاهی برای بهبود ژنتیکی نیازمند مقداری مولدِ وحشی از صیدهای مولد داراری گواهی مناسب هستند؛ اثر این کار به‌مراتب کمتر از استفاده از PL وحشی است. هچری چرخه‌بسته یعنی هچری که به‌طور غالب به مولدین پرورشیِ خود متکی است.
راهنمای اجرا:

• 6.2.1 انطباق از طریق مجوزهای هچری/واردات اثبات شود؛ مزرعه باید ارتباط مؤثر با تأمین‌کنندگان و آگاهی/انطباق با دستورالعمل‌ها را نشان دهد.

• 6.2.2 مزرعه باید منشأ PL را اثبات کند؛ استثنای ورود طبیعی (6.2.3) فقط در صورت انطباق کامل با سایر بخش‌ها پذیرفتنی است.

معیار 6.3: سخت‌پوستان تراریخت (Transgenic)

شاخص — الزام

• 6.3.1 اجازه کشت سخت‌پوستان تراریخت (ازجمله نسل‌های حاصل از جانداران مهندسی ژنتیک): هیچ.

استدلال: کشت تراریخت‌ها در این استاندارد ممنوع است. تمایز بین تراریخت و به‌نژادی/بهبود ژنتیکی (بدون ژنِ بیگانه) به‌رسمیت شناخته می‌شود و تمرکز فعلی فقط بر تراریخت است. با توجه به فراوانی فرار در آبزی‌پروری و عدم قطعیت پیامدهای آمیختگی با جمعیت وحشی/استقرار جمعیت‌های وحشی‌شده، اصل احتیاط ایجاب می‌کند تا زمان وجود شواهد قانع‌کننده از بی‌خطری محیطی/اجتماعی، کشت تراریخت‌ها مجاز نباشد.

معیار 6.4: حمل‌ونقل سخت‌پوستان زنده

شاخص — الزام

• 6.4.1 وجود و استفاده از ظرف‌های حمل سخت‌پوست که مسیر فرار برای گونه‌ها نداشته باشند. → بله

استدلال: فرارها فقط محدود به داخل مزرعه نیستند؛ در حمل‌ونقل PL به مزرعه یا انتقال میگوِ اندازه برداشت به بازار/فرآوری نیز خطر رهاسازی ناخواسته وجود دارد و باید به حداقل برسد.

اصل ۷: استفاده کارآمد و مسئولانه از منابع

اثر: پرورش سخت‌پوستان معمولاً به استفاده فشرده از منابع نیاز دارد. به‌کارگیری مواد اولیه دریایی (مثلاً ماهیان پلوژیک) و کشاورزی زمینی (مثل سویا) در خوراک می‌تواند اثرات منفی بر اکوسیستم‌های دریایی و زمینی داشته باشد. مصرف انرژی نیز نیازمند توجه ویژه است. این اصل فقط به منشأ منابع نمی‌پردازد، بلکه بهبود کارایی کلی سیستم تولید و اطمینان از تصفیه مناسب پسماند را دنبال می‌کند تا اثر پساب‌ها محدود بماند.

معیار 7.1 رهگیری مواد اولیه در خوراک

استدلال: ASC چالش‌های ممیزی این نیازمندی‌ها را می‌پذیرد و سازوکارهای ممیزی و استاندارد خوراک جداگانه‌ای تدوین کرده است تا تقلب احتمالی در کارخانه خوراک به ضرر مزرعه‌داران تمام نشود. هدف، الزام به شفافیت و رهگیری برای مواد اصلی (بالای ۲٪) و زنجیره حضانت معتبر برای اجزای شیلاتی خوراک است.

راهنمای اجرا:

• 7.1.1: تولیدکننده خوراک باید فهرست مواد >۲٪ را روی سربرگ شرکت با تأیید مدیر/کیفیت، برای ممیز ارائه دهد و اجازه دهد بخش‌های مرتبط گزارش ممیز به خریداران اعلام شود.

• 7.1.2: اثبات زنجیره حضانت برای اجزای شیلاتی از طریق طرح‌های عضو ISEAL یا مطابق ISO/IEC 17065:2012 که کد FAO را پوشش دهند.

معیار 7.2 منشأ اجزای دریایی و زمینی خوراک

استدلال و راهنما (خلاصه):
با توجه به فشار بر ذخایر وحشی، خوراک باید از منابع قابل رهگیری/پایدار آید. در دوره گذار، رعایت حداقل‌های FishSource یا FIP پذیرفته است. منابع سازگار برای سویا (RTRS/ProTerra/Donau/Europa Soya) و برای روغن نخل (RSPO/RA) نمونه‌اند. مواد شیلاتی نباید از گونه‌های فهرست CITES ضمیمه I یا رده‌های تهدید IUCN (یا صید جانبی با اثر قابل‌توجه بر آن‌ها) باشند.

معیار 7.3 استفاده از مواد تراریخته (GM) در خوراک

گزینه ۱ – اجازه همراه با شفافیت کامل:

گزینه ۲ – خوراک غیرتراریخته:

بیانیه ارزش: موضوع GMO پیچیده است. استاندارد فعلاً شفافیت کامل را الزامی می‌کند و اجازه درج ادعای مثبت «خوراک عاری از GMO» را در صورت مجاز بودن مقررات و اثبات مستند/آزمایشگاهی می‌دهد.

معیار 7.4 کارایی مصرف ماهی وحشی برای آرد/روغن (FFDR) و کارایی پروتئین

راهنمای اجرا (خلاصه):

• فرمول FFDRm (با غالب بودن آرد ماهی در میگو):
    FFDRm = (% آرد ماهی در خوراک × eFCR) / 22.2
    برای چند جیره، %آرد ماهی وزنی محاسبه شود.

• eFCR = خوراک مصرفی / تولید تر (۱۲ ماه گذشته).

• PRE = / $eFCR\times$ × ۱۰۰. (پروتئین میگو ≈ ۱۹٪)

معیار 7.5 بار آلاینده پساب

راهنمای اجرا (خلاصه):

• نیتروژن خوراک = پروتئین/6.25. فسفر را تولیدکننده خوراک ارائه دهد.

• حوضچه‌های پرهوا‌دهی نیازمند حوضچه ته‌نشینی با زمان ماند هیدرولیکی ≥ ۶ ساعت و پایش SS طبق قاعده هستند.

• DO در آب پذیرنده: ۲ ساعت پیش از غروب و ۱ ساعت پیش از طلوع (به درصد اشباع)، میانگین سالانه نوسان ≤۶۵٪.

• اگر N/P پساب کمتر از آب پذیرنده باشد یا ۱۲ ماه گذشته تخلیه‌ای نبوده (بازچرخانی)، از 7.5.5 معاف است.

• انبار لجن: آب‌بند برای جلوگیری از رواناب/نفوذ؛ در مناطق نفوذپذیر یا آب شیرین، لاینینگ خاکی/پلاستیکی لازم.

معیار 7.6 کارایی انرژی

راهنمای اجرا:

• تفکیک منبع: دیزل، بنزین، گاز، برق…؛ فعالیت‌های درون‌سایتی (هوادهی، پمپاژ، اداری، حمل داخلی…).

• تبدیل به MJ و تقسیم بر تولید ۱۲ماهه جهت CED.

معیار 7.7 نگهداری/دفع مواد و پسماندهای خطرناک

راهنمای اجرا (خلاصه):

• رعایت قوانین محلی؛ در نبود زیرساخت، دفع ایمن در محل فقط برای غیر‌خطرناک‌ها با پیشگیری از آلودگی آب‌ها.

• عدم‌سوزاندن پسماندهای غیرآلی در محل؛ استفاده از پیمانکار مجاز در دسترس.

• جداسازی مبدأ، بازگشت کیسه‌های خوراک/ظروف پلاستیک به تأمین‌کننده، شفاف‌سازی مقصد نهایی بازیافت؛ استفاده از عایدی برای انگیزش کارکنان.

پیوست‌ها (گزیده ترجمه راهنماها)

پیوست I – طرح کلی ارزیابی اثرات زیست‌محیطی با محور تنوع زیستی (B-EIA):
تعریف، تیم مجری (نهاد معتبر/کارشناسان MSc زیست‌محیطی)، گام‌ها (غربالگری، تعیین دامنه، مطالعه و گزارش اثرات، تصمیم‌گیری، اجتناب/کاهش/جبران، بازبینی همتا، مدیریت/پایش/ممیزی)، تناسب با اندازه مزرعه (کوچک/متوسط با مشاور؛ بزرگ با تیم خبره)، چک‌لیست کامل‌بودن فرآیند و مستندات.

پیوست II – چک‌لیست اطلاعات سایت و آب پذیرنده:
جدول جمع‌آوری داده‌های پایه (تاریخ احداث/گسترش، مساحت، GPS، نقشه ورودی/خروجی‌ها، نوع سیستم پذیرنده، مطالعات، EIAها، فعالیت‌های حوزه آبریز، اقدامات سرپرستی…).

پیوست III – راهنمای احیا جنگل‌های مانگرو:
منافع برای کشاورز/اکوسیستم، اصول «احیای بوم‌شناختی مانگرو» (شناخت اکولوژی گونه/هیدرولوژی، رفع تغییرات انسانی مانع احیا طبیعی، احیای هیدرولوژی، کاشت فقط در صورت کفایت‌نکردن احیای طبیعی)، اولویت‌بندی عرصه‌های احیا (نوار ساحلی/حریمی، سپس سیلوفیشری)، چک‌لیست فرآیند، منابع و مراجع بین‌المللی.

اصل ۷

ضمیمه IV: طرح ارزیابی مشارکتی اثرات اجتماعی (p-SIA)

تعریف: ارزیابی مشارکتی اثرات اجتماعی، فرایند تحلیل، پایش و مدیریت پیامدهای اجتماعیِ عمدی و غیرعمدیِ مداخلات برنامه‌ریزی‌شده (سیاست‌ها، برنامه‌ها، طرح‌ها، پروژه‌ها) و فرایندهای تغییر اجتماعی ناشی از آن‌هاست. هدف اصلی آن، رسیدن به محیط زیستی-انسانی پایدارتر و عادلانه‌تر است (IAIA, 1999).

کاربردها: p-SIA می‌تواند برای شرکت‌های بزرگ، مشاوران، نهادهای توسعه، دانشگاه‌ها/NGOها یا خود جامعه محلی انجام شود. ارتقای رفاه اجتماعی جامعه پیرامون باید به‌صراحت جزو اهداف مزرعه باشد. حداقل معیار، «پرهیز از هرگونه آسیب» و «شفافیت دربارهٔ ریسک‌ها» است؛ با تمرکز ویژه بر گروه‌های آسیب‌پذیر.

اهداف p-SIA:

1. شنیده‌شدن دیدگاه همه ذی‌نفعان؛ 2) گفت‌وگو و چانه‌زنی کافی دربارهٔ نتایج برای هر گروه؛ 3) سنجش پیامدهای منفی از نظر احتمال و شدت؛ 4) طراحی فعالیت برای کاهش، و در صورت عدم امکان، جبران/تحدید پیامدها.

فواید برای همه طرف‌ها: بیشینه‌سازی آثار مثبت بر معیشت و رفاه جامعه و کاهش هزینه/ریسک و تعارض برای مزرعه.

روش پایه p-SIA در ۷ گام

۱) تحلیل ذی‌نفعان: شناسایی افراد/گروه‌های متاثر و ایجاد ارتباط دوطرفه.
مراحل عملی: نقشه‌برداری مؤلفه‌های مزرعه و زیرساخت‌های مؤثر، تعیین پهنه‌های اثر، شناسایی ساکنان/ذی‌حقان (قانونی/عرفی)، تعیین نمایندگان مناسب (با توجه به زنان/کودکان)، اعلان عمومی نیت انجام p-SIA به زبان/شیوه محلی.

طبقات ذی‌نفعان: اولیه (مستقیماً متاثر)، ثانویه (غیرمستقیم)، کلیدی (اثرگذار/مهم)، غیرکلیدی.

۲) توصیف مزرعه و آثار: تشریح مزرعه موجود/موردنظر و دست‌کم دو سناریو جایگزین (یکی «عدم احداث/عدم توسعه»). تمرکز بر: مکان، ابعاد (با حریم‌ها)، تبدیل زیستگاه، ورودی منابع طبیعی (آب/آب زیرزمینی)، اختلال فرایندهای طبیعی/اجتماعی (راه‌ها، دسترسی‌ها، حقوق عرفی)، و خروجی‌ها (پسآب، آلودگی، صدا/نور). فرایندهای درون مزرعه فقط در صورت ایجاد ریسک بیرونی شرح داده شوند. برای مزارع موجود، آثار گذشته خارج از دامنه است.

۳) فهرست اولیه آثار اجتماعی محتمل: برآورد تغییرات و اثرشان بر هر گروه، در محورهای: اقتصادی (اشتغال/معیشت)، دسترسی و استفاده از منابع (زمین/آب، کیفیت/دسترس‌پذیری)، سرمایه انسانی (امنیت غذایی، سلامت/ایمنی، آموزش، دانش بومی)، زیرساخت فیزیکی (راه، برق، تلفن، مسکن، مدیریت پسماند)، جنبه‌های اجتماعی-فرهنگی (حقوق/باورها، شمول/طرد اجتماعی، برابری جنسیتی، ترکیب سنی، نهادهای غیررسمی)، حکمرانی (هنجارها، قوانین، حل تعارض، شفافیت/پاسخگویی/مشارکت). نتایج را در «ماتریس اثر» (محورها: حوزه‌های اثر × گروه‌های ذی‌نفع) بچینید.

۴) پژوهش عمیق دربارهٔ آثار مهم: بر آثار اولویت‌دار (بنا به احتمال/مقیاس/اثر) تمرکز کنید. نشست‌های مشارکتی برای اولویت‌بندی و دریافت ادراک/احساس/ارزیابی ذی‌نفعان برگزار کنید. آثار مثبت و منفی هر دو را بجویید.

۵) پیشنهاد سازگاری‌ها: طرح/عملیات اصلاح‌شده با توضیح تغییر در ریسک/اثر؛ توصیه‌هایی برای بیشینه‌سازی مثبت‌ها و کمینه‌سازی منفی‌ها؛ توجه به پیشگیری، کاهش، جبران.

۶) توافق بر آثار باقیمانده و اقدامات: با همه گروه‌ها روی توصیف آثار باقیمانده، راهکارهای کاهش/جبران و طرح پایش به توافق برسید.

۷) خلاصه نتایج و توافق‌ها: خلاصه‌ای به زبان(های) محلی تهیه و در دسترس بگذارید.

اجرای p-SIA برای مزارع جدید/موجود

برای جدید: تمرکز بر ریسک‌ها/آثار آینده (پیش از ساخت). برای موجود: تمرکز بر ریسک‌ها/آثار بالفعل. در هر دو، هدف، مدیریت مسئولانه از طریق گفت‌وگوی مذاکره‌ای با متاثرین است.

تناسب با مقیاس مزرعه

• بزرگ (≥۱۶ حوضچه یا ≥۲۵ هکتار): تیم حرفه‌ای (هماهنگ‌کننده ارشد + پژوهشگر)، بهره‌گیری از BA (ارزیابی ذی‌نفعان/ذی‌نفع‌یابی منظم).

• متوسط (۶–۱۵ حوضچه و ≤۲۵ هکتار یا ≥۲ کارکن دائم): مشاور دانشگاهی/NGO، استفاده از PRA (ارزیابی مشارکتی روستایی)، گروه‌های متمرکز.

• کوچک (≤۵ حوضچه، ≤۵ هکتار، با اختیار تصمیم‌گیری محلی و ≤۱ کارگر دائم): بهره‌گیری از ظرفیت‌های جامعه (معلم/رهبر محلی معتبر)، جلسات روستایی.

گواهی گروهی: تعریف واحد تحلیل بر پایه تعداد اعضا/سهم تولید کوچک‌مقیاس؛ اگر شامل مزرعه بزرگ شود، کل گروه «بزرگ» محسوب می‌گردد.

ممیزی p-SIA

ممیز به «کامل‌بودن فرایند/گزارش»، «مشارکت فعال مالک در شناسایی/گفت‌وگو/توافق» و «انتشار و دسترس‌پذیری مستندات» می‌نگرد و با ذی‌نفعان راستی‌آزمایی می‌کند. صحت علمیِ داده‌ها موضوع ممیزی نیست.

چک‌لیست فشرده p-SIA (برای کشاورزان/ممیزان)

• اعلان عمومی به‌موقع؛ جلسات مستندسازی‌شده؛ ارسال پیش‌نویس/نهایی به نماینده دولت محلی و در صورت مطالبه، سازمان مدنی منتخب؛

• تحلیل ریسک‌ها/آثار (سناریو پایه + ≥۲ بدیل، از جمله «عدم اجرا») در محورهای شش‌گانه؛

• پژوهش عمیق بر آثار اولویت‌دار؛

• توصیه‌های اجتناب/کاهش/جبران؛ طرح کاهش + طرح «بستن و احیا»؛

• طرح پایش با شاخص‌ها، توافق‌شده با ذی‌نفعان؛

• خلاصه توصیه‌ها/نتیجه‌گیری در دسترس عموم.

ضمیمه V: ترتیبات «کشت قراردادی»

هدف: راهنمای تدوین قراردادهای عادلانه و شفاف میان شرکت/خریدار و کشاورز/تعاون.

بخش A – اطلاعات لازم در متن قرارداد (برای ممیزی‌پذیری)

• مشارکت نمایندگان کشاورزان در نگارش مفاد، برگزاری مجامع مشترک مدیریت-کشاورز؛

• قرارداد کتبی به زبان قابل‌فهم طرف ضعیف‌تر؛ نسخه برای همه کشاورزان (حتی کم‌سوادان) و نمایندگان/نهادهای مرتبط؛

• مفاد فنی کوتاه و روشن؛ فرمول قیمت‌گذاری انگیزشی برای عملکرد/کیفیت؛ بندهای روشن درباره فروش خارج از قرارداد (منع/اجازه جزئی)؛

• مشخصات کیفیت با حداقل تعداد «درجه» و تعریف‌های شفاف.

بخش B – قالب/محتوا برای قرارداد عادلانه (خلاصه)

• زبان قابل‌فهم و قابل استناد قضایی؛ معرفی حقوقی طرفین و امضاها؛ تاریخ شروع/پایان؛ موقعیت مزرعه/مساحت؛

• محصول: کمّیت/کیفیت (با شاخص‌های قابل راستی‌آزمایی) و تکلیف در قبال کمبود/افزونی سهمیه؛ زمان/نحوه تحویل؛

• قیمت/فرمول‌ها (تعدیل کیفیت/کمّیت/زمان)، تعهد پرداخت، شرایط پرداخت؛

• اگر اعتبار/نهاده می‌دهید: شرایط منصفانه (نرخ بهره ≤ بازار آزاد) و شفاف؛

• تعهدات متقابل، ضمانت‌اجرا/جرایم؛ بیمه (وجود/عدم)؛ فورس‌ماژور/ورشکستگی؛

• سازوکار حل اختلاف/داوری در دسترس کشاورز (نهاد دولتی/مدنی بی‌طرف)؛

• شرایط فسخ/بازبینی/پایش میانی/قابلیت انتقال؛

• هر تغییر میانی: کتبی + حق فسخ برای هر دو طرف.

ضمیمه VI: محاسبه نرخ بقا (SR)

اهمیت: دقت شمارش PL برای معناداری SR حیاتی است. SR تک-حوضچه >۹۵٪ نشانه کم‌برآوردی PL بوده و در میانگین سالانه لحاظ نمی‌شود.

گام ۱ – SR حوضچه‌ای:

%  SRpond=زیست‌توده برداشتمیانگین وزن برداشت÷PLهای ذخیره‌شده×100%SRpond​=میانگین وزن برداشتزیست‌توده برداشت​÷PLهای ذخیره‌شده×100

تذکر: شمارش PL هنگام تحویل از هچری در محل مزرعه انجام شود (چه مستقیم در پرورش نهایی، چه نرسری).

گام ۲ – SR سالانه مزرعه (میانگین وزنی ۱۲ ماهه):

SRسالانه=∑تعداد میگوهای برداشت‌شده∑PL ذخیره‌شده×100%SRسالانه​=∑PL ذخیره‌شده∑تعداد میگوهای برداشت‌شده​×100%

ضمیمه VII: امتیازدهی FishSource

کاربرد: شاخصی تقریبی برای سنجش وضعیت پایداری شیلات (۵ معیار هسته‌ای)، نه به جامعیت MSC. امتیاز ≥۸ از ۱۰ نشان‌دهنده مدیریت مناسب؛ ۶–۸ نیازمند بهبود؛ ≤۶ ناکافی. امتیاز ۸ ≈ ۸۰ MSC (بدون شرط).

معیارها (خلاصه):

• احتیاط مدیریتی (کاهش نرخ برداشت در سطوح ذخیره پایین)؛

• تبعیت مدیران از توصیه علمی (TAC در خط با مشاوره)؛

• تبعیت صیادان (صید واقعی در خط با TAC)؛

• سلامت ذخیره (SSB نسبت به هدف بلندمدت)؛

• پایداری آینده (F نسبت به هدف بلندمدت).

ضمیمه VIII: محاسبات منابع خوراک (FFDR، eFCR)

eFCR: خوراک مصرفی / تولید خالصِ برداشت (وزن‌تر).

FFDRm (برای آرد ماهی):

FFDRm=(%  آرد  ماهی  در  خوراک)×eFCR22.2FFDRm​=22.2(%آردماهیدرخوراک)×eFCR​

نکته: درصد آرد/روغن به‌جز مشتقات دورریز/تریمینگ‌هاست؛ هدف، «وابستگی مستقیم» به شیلات وحشی است. ضریب ۲۲٫۲٪ بازده آرد از وزن‌تر ماهی است.

اگر چند خوراک: % آرد ماهی = میانگین وزنی بر پایه مقدار مصرف.

ضمیمه IX: محاسبات نیتروژن و فسفر (۷.۵.۱–۷.۵.۲)

الف) برای استخرهای خاکی با تعویض روزانه ≤۱۰٪

N load (kg/T)=Ninput×0.3تُن تولید,P load (kg/T)=Pinput×0.2تُن تولیدN load (kg/T)=تُن تولیدNinput​×0.3​,P load (kg/T)=تُن تولیدPinput​×0.2​N/Pinput=∑(kg خوراکi×%  N/Pi)+∑(kg کودj×%  N/Pj)N/Pinput​=∑(kg خوراکi​×%N/Pi​)+∑(kg کودj​×%N/Pj​)

(N خوراک = پروتئین/۶٫۲۵)

ب) در غیر این‌صورت (نمونه‌برداری ورودی/خروجی)

بار (kg/T)=(NPخروجی−NPورودی)  [mg/L]×حجم پساب [m3]تولید [T]×1000بار (kg/T)=تولید [T]×1000(NPخروجی​−NPورودی​)[mg/L]×حجم پساب [m3]​

مشخصات حوضچه ته‌نشینی (۷.۵.۴)

• HRT طراحی = ۹ ساعت (برای حفظ حداقل ۶ ساعت با رسوب‌گذاری دوره‌ای)؛

• کنترل نفوذ/فرسایش (بافت خاک، تراکم، پوشش گیاهی)؛ ورود/خروج سطحی از دو سوی مخالف؛

• در صورت مربعی‌بودن: بافل ضد میان‌بُر؛ تخلیه‌رو برای لایروبی؛

• نصب ۵ میله شاخص عمق؛ رسوب مجاز ≤ ۲۵٪ عمق اولیه.

ضمیمه X: روش‌شناسی نمونه‌برداری کیفیت آب و به‌اشتراک‌گذاری داده

الزام ۷.۵.۵: سنجش ماهانه حداقل «اشباع اکسیژن» صبح زود و عصر. یک مورد کمتر از ۶۵٪ ⇒ پایش پیوسته روزانه با ثبت‌داده به‌مدت ≥۱ هفته و اثبات ≥۶۵٪.

الزام ۷.۵.۶: ارسال جدول داده‌های پایش پساب (TN, TP, BOD, TSS, …) برای ۱۲ ماه گذشته به ASC (اکسل) با مشخصات: روش نمونه‌برداری (تک‌نمونه/تجمیعی/…)، محل (ورودی/خروجی/…)؛ انجام تحلیل توسط طرف ثالث (بله/خیر)، تاریخ/واحدها.

ضمیمه XI: برنامه بهبود شیلات (FIP)

پذیرش: معرفی کارخانه تولید آرد/روغن ماهی و حداقل یک شیلاتِ مرتبط.
پایه: «تحلیل شکاف» + «برنامه اقدام».

فاز ۱ – ارزیابی اولیه (تحلیل شکاف)

• پیش‌ارزیابی MSC توسط مرجع معتبر (CAB) یا ارزیابان با سابقه ۳ ارزیابی کامل + آموزش آنلاین MSC.

• در صورت شکست پیشین در MSC، استفاده از همان گزارش.

• برای منابع محدود: می‌توان از امتیازهای پروژه‌های بهبود مشابه برای «اصل ۱» استفاده کرد (در نبود اختلافات اساسی).

• خروجی: فهرست کمبودها و بهبودهای لازم.

فاز ۲ – تدوین/اجرای برنامه اقدام

• تشکیل «کمیته ذی‌نفعان» (بخش دولتی/خصوصی، نمایندگان شیلات/کارخانه/خریداران/NGO/مدیریت شیلات/مشاوران علمی/…)، تدوین برنامه شامل فعالیت‌ها، نقاط عطف زمان‌دار، هزینه و منابع مالی.

• تعهد کتبی به امکان‌پذیری؛ تعهد به ورود به ارزیابی کامل MSC.

• اعلان رسمی ورود به IP در وب‌سایت ASC؛ پایش سالانه پیشرفت و انتشار عمومی گزارش.

• عدم تحقق جدی (>۱ سال تأخیر): خروج از IP (با حق تجدیدنظر نزد TAG).

فاز ۳ – گواهی MSC

• پس از اتمام برنامه اقدام: درخواست ارزیابی کامل MSC توسط CAB معتبر.

• ASC فهرست شیلات/کارخانه‌های فعال در IP و تاریخ‌های پایان برنامه‌ها و ورود به MSC را منتشر می‌کند.

منابع (ترجمه عنوان‌ها و پیوندها به‌صورت راهنمایی)

فهرست کامل منابع علمی/اسنادی مورد استناد (FAO، IUCN، IAIA، UNEP، USEPA، WHO، مقالات تخصصی Boyd و همکاران، راهنماهای FishSource/MSC، اسناد RSPO/RTRS/ProTerra/Europa Soya، و …) مطابق متن اصلی حفظ می‌شود. در صورت نیاز، می‌توانم برگه منابع فارسی‌سازی‌شده با چکیدهٔ هر مرجع آماده کنم.:

مدیریت بهداشت و رفاه سخت‌پوستان به‌صورت مسئولانه