. متون پایه و تعاریف
اساسنامه کمیسیون کدکس غذایی (Codex Alimentarius Commission):
ماده ۱
کمیسیون کدکس غذایی، با رعایت ماده ۵ زیر، مسئولیت ارائه پیشنهادها و مشاوره به مدیران کل سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO) و سازمان جهانی بهداشت (WHO) در همه امور مربوط به اجرای برنامه استانداردهای غذایی مشترک FAO/WHO را بر عهده دارد. هدف این برنامه عبارت است از:
- حفاظت از سلامت مصرفکنندگان و تضمین اعمال منصفانه در تجارت مواد غذایی؛
- ترویج هماهنگی تمامی فعالیتهای استانداردهای غذایی که توسط سازمانهای بینالمللی دولتی و غیر دولتی انجام میشود؛
- تعیین اولویتها و شروع و هدایت تهیه پیشنویس استانداردها با کمک سازمانهای مناسب؛
- نهایی کردن استانداردهای تدوین شده و انتشار آنها بهصورت استانداردهای منطقهای یا جهانی در کدکس غذایی، همراه با استانداردهای بینالمللی که توسط دیگر نهادها نهایی شدهاند؛ و
- اصلاح و تغییر استانداردهای منتشر شده در صورت لزوم، با توجه به توسعهها.
ماده ۲
عضویت در کمیسیون برای همه اعضا و اعضای وابسته FAO و WHO که علاقهمند به استانداردهای غذایی بینالمللی هستند، باز است. عضویت شامل کشورهای این اعضا است که تمایل خود را به مدیرکل FAO یا WHO اعلام کردهاند.
قوانین رویهای کمیسیون کدکس غذایی:
قانون I – عضویت
- عضویت در کمیسیون مشترک FAO/WHO کدکس غذایی برای همه اعضا و اعضای وابسته FAO و/یا WHO باز است.
- عضویت شامل کشورهایی است که به مدیرکل FAO یا WHO اطلاع دادهاند که تمایل به عضویت در کمیسیون دارند.
- عضویت همچنین شامل سازمانهای منطقهای یکپارچگی اقتصادی که اعضای FAO یا WHO هستند و تمایل به عضویت در کمیسیون دارند، میشود.
- هر عضو کمیسیون باید اسامی نماینده و دیگر اعضای هیئت خود را قبل از آغاز هر جلسه کمیسیون به مدیرکل FAO یا WHO اطلاع دهد.
قانون II – سازمانهای عضو
- یک سازمان عضو باید حقوق عضویتی خود را به صورت متناوب با کشورهای عضو که در کمیسیون عضو هستند در زمینههای مربوطه اعمال کند.
- یک سازمان عضو حق دارد در هر جلسه کمیسیون یا زیرمجموعههای آن در زمینههای مربوطه شرکت کند. این بدون پیشداوری برای کشورهای عضو که میتوانند موضع سازمان عضو را در زمینههای مربوطه توسعه داده یا حمایت کنند، است.
- یک سازمان عضو میتواند در هر جلسه کمیسیون یا زیرمجموعههای آن در زمینههای مربوطه به تعداد کشورهایی که عضو آن هستند و حق رأی دارند، رأی دهد.
. تدوین استانداردهای کدکس و متون مرتبط
روشهای تدوین استانداردهای کدکس و متون مرتبط:
(تصویب در سال ۱۹۶۵. بازنگری در سال ۱۹۹۳ و ۲۰۰۴. اصلاحات در سالهای ۱۹۶۶، ۱۹۶۹، ۱۹۷۶، ۱۹۸۱، ۲۰۰۵، ۲۰۰۶، ۲۰۰۸، ۲۰۱۵)
- معیارهای تأسیس نهادهای فرعی کمیسیون کدکس غذایی:
(تصویب در سال ۱۹۶۹. بازنگری در سال ۱۹۹۹) - معیارهای تعیین اولویتهای کاری:
(تصویب در سال ۱۹۶۹. بازنگری در سال ۱۹۹۹، ۲۰۰۵ و ۲۰۱۰) - راهنمای کاربرد معیارهای تعیین اولویتهای کاری:
(معیارهای قابل اعمال بر کالاها). (تصویب در سال ۲۰۱۰) - روابط بین کمیتههای کالایی و کمیتههای موضوعی عمومی:
(اصلاحات در سالهای ۱۹۹۵، ۱۹۹۷، ۱۹۹۹، ۲۰۰۱ و ۲۰۰۸)
فرمت استانداردهای کالایی کدکس:
(تصویب در سال ۱۹۶۹. اصلاحات در سالهای ۲۰۰۷، ۲۰۰۸، ۲۰۱۰، ۲۰۱۱، ۲۰۱۶ و ۲۰۲۱)
- راهنمای گنجاندن مفاد خاص در استانداردهای کدکس و متون مرتبط:
- روشهای بررسی و بررسی ورودیهای افزودنیهای غذایی در استاندارد عمومی افزودنیهای غذایی:
(تصویب در سال ۲۰۰۷) - راهنمای تدوین و/یا بازنگری کدهای بهداشتی برای کالاهای خاص:
(تصویب در سال ۱۹۹۷) - روش گنجاندن گونههای اضافی در استانداردهای کدکس برای ماهی و محصولات ماهی:
(تصویب در سال ۲۰۱۳) - اصول تأسیس روشهای تجزیه و تحلیل کدکس:
(تصویب در سال ۱۹۶۴. اصلاحات در سالهای ۱۹۶۹، ۱۹۷۹، ۲۰۰۱، ۲۰۰۳، ۲۰۰۴، ۲۰۰۸، ۲۰۰۹، ۲۰۱۳ و ۲۰۱۷) - اصول تأسیس یا انتخاب روشهای نمونهگیری کدکس:
(تصویب در سال ۱۹۹۳. اصلاحات در سال ۲۰۰۷) - استفاده از نتایج تجزیه و تحلیل: برنامههای نمونهگیری، ارتباط بین نتایج تجزیه و تحلیل، عدم قطعیت اندازهگیری، عوامل بازیابی و مفاد موجود در استانداردهای کدکس:
(تصویب در سال ۲۰۰۶) - مقررات مربوط به استفاده از روشهای اختصاصی در استانداردهای کدکس:
(تصویب در سال ۲۰۱۲)
3. راهنما برای نهادهای فرعی
راهنمای دولتهای میزبان کمیتههای کدکس و نیروهای کاری بین دولتی موقت:
- راهنمای برگزاری جلسات کمیتههای کدکس و نیروهای کاری بین دولتی موقت:
- راهنمای رؤسای کمیتههای کدکس و نیروهای کاری بین دولتی موقت:
- معیارها و راهنماییهای رویهای برای کمیتههای کدکس و نیروهای کاری بین دولتی موقت که به صورت مکاتبهای کار میکنند:
- راهنمای گروههای کاری فیزیکی:
- راهنمای گروههای کاری الکترونیکی:
-
. تحلیل ریسک
اصول کاری برای تحلیل ریسک در چارچوب کدکس غذایی:
- تعاریف اصطلاحات تحلیل ریسک مربوط به ایمنی غذا:
این بخش شامل تعریفات اصطلاحاتی است که در فرآیند تحلیل ریسک در ارتباط با ایمنی مواد غذایی مورد استفاده قرار میگیرند. - اصول تحلیل ریسک اعمال شده توسط کمیته کدکس برای افزودنیهای غذایی:
این بخش اصولی را بیان میکند که توسط کمیته کدکس در فرآیند تحلیل ریسک برای افزودنیهای غذایی مورد استفاده قرار میگیرد. - اصول تحلیل ریسک اعمال شده توسط کمیته کدکس برای آلایندههای مواد غذایی:
در این بخش، اصولی که کمیته کدکس برای تحلیل ریسک آلایندههای موجود در مواد غذایی به کار میبرد، توضیح داده شده است. - سیاست کمیته کدکس در مورد آلایندههای مواد غذایی برای ارزیابی خطرات ناشی از آلایندهها و سموم در مواد غذایی یا گروههای غذایی:
این بخش شامل سیاستهای مرتبط با ارزیابی خطرات ناشی از آلایندهها و سموم موجود در مواد غذایی است. - اصول تحلیل ریسک اعمال شده توسط کمیته کدکس برای باقیماندههای داروهای دامپزشکی در مواد غذایی:
در این قسمت، اصولی که کمیته کدکس برای تحلیل ریسک باقیماندههای داروهای دامپزشکی در مواد غذایی استفاده میکند، توضیح داده شده است. - سیاست ارزیابی ریسک برای باقیماندههای داروهای دامپزشکی در مواد غذایی:
این بخش سیاستهایی را شامل میشود که برای ارزیابی ریسک باقیماندههای داروهای دامپزشکی در مواد غذایی مورد استفاده قرار میگیرند. - اصول تحلیل ریسک اعمال شده توسط کمیته کدکس برای باقیماندههای آفتکشها:
این بخش اصولی را ارائه میدهد که در فرآیند تحلیل ریسک باقیماندههای آفتکشها در مواد غذایی مورد استفاده قرار میگیرند. - اصول و راهنماهای تحلیل ریسک تغذیهای برای کاربرد در کارهای کمیته کدکس برای تغذیه و مواد غذایی خاص:
در این قسمت، اصول و راهنماهایی ارائه میشود که برای تحلیل ریسک تغذیهای و کاربرد آن در کارهای کمیته کدکس مرتبط با تغذیه و مواد غذایی خاص استفاده میشوند. - اصول و رویههای تحلیل ریسک اعمال شده توسط کمیته کدکس برای بهداشت مواد غذایی:
این بخش اصول و رویههایی را شامل میشود که کمیته کدکس برای تحلیل ریسک در بهداشت مواد غذایی استفاده میکند.
5. نهادهای فرعی کمیسیون کدکس غذایی
فهرست کمیتهها، مراجع مستند و وظایف:
این بخش شامل فهرستی از نهادهای فرعی کمیسیون کدکس غذایی است که به همراه وظایف و مراجع مستند آنها توضیح داده شده است.- کمیتههای هماهنگکننده FAO/WHO:
این قسمت به توضیح وظایف و مسئولیتهای کمیتههای هماهنگکننده مشترک بین FAO و WHO در رابطه با استانداردهای کدکس غذایی میپردازد. -
. عضویت
عضویت در کمیسیون کدکس غذایی:
این بخش شامل فهرست کشورهای عضو کمیسیون کدکس غذایی است که شامل تاریخ پیوستن آنها به این کمیسیون نیز میباشد.- وظایف اصلی نقاط تماس کدکس:
این بخش به تشریح وظایف و مسئولیتهای نقاط تماس کدکس در کشورهای عضو میپردازد، که نقش اصلی آنها هماهنگی فعالیتهای مرتبط با کدکس در سطح ملی است.
7. روابط با سایر سازمانها
راهنماییها در مورد همکاری بین کمیسیون کدکس غذایی و سازمانهای بینالمللی بین دولتی در تدوین استانداردها و متون مرتبط:
این بخش اصول و راهنماییهای مربوط به همکاری بین کمیسیون کدکس غذایی و سازمانهای بینالمللی بین دولتی در تدوین استانداردهای غذایی و متون مرتبط را توضیح میدهد.- اصول مربوط به مشارکت سازمانهای غیر دولتی بینالمللی در کارهای کمیسیون کدکس غذایی:
در این قسمت، اصول و معیارهای مربوط به مشارکت سازمانهای غیر دولتی بینالمللی (INGO) در فعالیتهای کمیسیون کدکس غذایی ارائه شده است. - پیوست: اطلاعات مورد نیاز از سازمانهای غیر دولتی بینالمللی که درخواست وضعیت ناظر دارند:
این بخش شامل اطلاعاتی است که سازمانهای غیر دولتی بینالمللی باید هنگام درخواست برای دریافت وضعیت ناظر در جلسات کمیسیون کدکس غذایی ارائه دهند.
پیوست: تصمیمات کلی کمیسیون
بیانیههای اصولی در مورد نقش علم در فرآیند تصمیمگیری کدکس و میزان توجه به عوامل دیگر:
این بخش شامل بیانیههایی است که نقش علم در فرآیند تصمیمگیری کدکس و میزان توجه به سایر عوامل (مانند مسائل اقتصادی، اجتماعی، و غیره) را تبیین میکند.- بیانیههای اصولی مربوط به نقش ارزیابی ریسک ایمنی غذا:
در این قسمت، اصول مربوط به نقش ارزیابی ریسک ایمنی غذا در فرآیند تدوین استانداردها و تصمیمگیریهای کمیسیون کدکس غذایی مورد بررسی قرار میگیرد. - اقدامات برای تسهیل توافق:
این بخش به توضیح اقدامات و رویههایی میپردازد که برای تسهیل دستیابی به توافق در جلسات کمیسیون کدکس غذایی و نهادهای مرتبط مورد استفاده قرار میگیرد.
8. اصطلاحات و تعاریف
ALOP (سطح مناسب حفاظت):
این بخش به تعریف سطح مناسبی از حفاظت که باید در فرآیند تدوین استانداردها و ارزیابی ریسکها رعایت شود، میپردازد.- ADI (مصرف روزانه قابل قبول):
در این بخش، مصرف روزانه قابل قبول برای مواد مختلف (مانند افزودنیهای غذایی، داروهای دامپزشکی، و غیره) که از نظر سلامتی برای انسان ایمن است، تعریف میشود. - ARfD (دوز ارجاعی حاد):
این قسمت به تعریف دوز ارجاعی حاد برای مواد شیمیایی که ممکن است به صورت موقتی و در کوتاه مدت برای انسان مصرف شود، اختصاص دارد. - CAC (کمیسیون کدکس غذایی):
در این بخش، به توضیح و تعریف کمیسیون کدکس غذایی به عنوان نهادی بینالمللی که مسئول تدوین استانداردهای غذایی است، پرداخته شده است. - CCFA (کمیته کدکس برای افزودنیهای غذایی):
این قسمت به توضیح نقش و وظایف کمیته کدکس برای افزودنیهای غذایی در فرآیند تدوین استانداردها میپردازد. - CCFH (کمیته کدکس برای بهداشت مواد غذایی):
این بخش به توضیح وظایف و نقش کمیته کدکس برای بهداشت مواد غذایی در تدوین استانداردها و مقررات بهداشتی مرتبط با مواد غذایی میپردازد.
- وظایف اصلی نقاط تماس کدکس:
- تعاریف اصطلاحات تحلیل ریسک مربوط به ایمنی غذا:
. اختصارات و سرواژهها
HACCP (تجزیه و تحلیل مخاطرات و نقاط کنترل بحرانی):
این بخش به تعریف و توضیح سیستم HACCP، که یک روش مدیریت ایمنی غذا برای شناسایی و کنترل مخاطرات در فرآیند تولید مواد غذایی است، میپردازد.
- HR (بالاترین میزان باقیمانده):
این اصطلاح به بالاترین مقدار مجاز باقیمانده یک ماده (مانند دارو یا آفتکش) در مواد غذایی اشاره دارد که بر اساس ارزیابیهای ایمنی تعیین میشود. - IDF (فدراسیون بینالمللی لبنیات):
در این بخش، به توضیح نقش فدراسیون بینالمللی لبنیات در استانداردهای مربوط به محصولات لبنی پرداخته شده است. - INS (شماره سیستم بینالمللی):
این سرواژه به شمارههای اختصاصی مربوط به افزودنیهای غذایی اشاره دارد که توسط سیستم بینالمللی شمارهگذاری اختصاص داده میشوند. - IT (فناوری اطلاعات):
این اصطلاح به فناوریهایی اشاره دارد که برای جمعآوری، ذخیرهسازی، پردازش و انتقال اطلاعات به کار میروند.
10. روشهای تدوین استانداردهای کدکس و متون مرتبط
مقدمه:
این بخش، روشهای تدوین استانداردهای کدکس و متون مرتبط را که توسط کمیسیون کدکس غذایی مورد استفاده قرار میگیرد، توضیح میدهد. این روشها شامل مراحل مختلفی از جمله تهیه پیشنویس، جمعآوری نظرات، بازبینی و تصویب نهایی است.
- پروژههای جدید:
هر پروژه جدید برای تدوین یا بازنگری یک استاندارد باید با یک سند پروژه همراه باشد که شامل هدف، دامنه، جنبههای اصلی و ارزیابی نیازمندیهای علمی و فنی است. - بررسی انتقادی:
این مرحله شامل بررسی و ارزیابی اولیه پیشنهادها برای تدوین یا بازنگری استانداردها با توجه به اولویتها و نیازمندیهای استراتژیک کمیسیون کدکس است. - نظارت بر پیشرفت تدوین استانداردها:
کمیته اجرایی کمیسیون مسئول نظارت بر پیشرفت تدوین استانداردها و ارائه گزارشهای مربوطه به کمیسیون است.
11. دستورالعمل برای نهادهای فرعی
راهنما برای دولتهای میزبان کمیتههای کدکس:
این بخش شامل راهنماییهایی برای دولتهای میزبان در برگزاری جلسات کمیتههای کدکس و نیروهای کاری بین دولتی است.
- راهنمای برگزاری جلسات:
این بخش به ارائه راهنماهایی برای برگزاری جلسات کمیتههای کدکس و نیروهای کاری بین دولتی میپردازد. - معیارها و راهنماییهای رویهای:
در این بخش، معیارها و راهنماییهای رویهای برای کمیتههای کدکس و نیروهای کاری بین دولتی که به صورت مکاتبهای کار میکنند، ارائه شده است.
12. تحلیل ریسک
اصول تحلیل ریسک:
این بخش شامل اصولی است که در فرآیند تحلیل ریسک در چارچوب کدکس غذایی و نهادهای فرعی آن مورد استفاده قرار میگیرد. این اصول برای حفاظت از سلامت مصرفکنندگان و ارتقای ایمنی مواد غذایی تدوین شدهاند.
- تعاریف تحلیل ریسک مربوط به ایمنی غذا:
این قسمت به ارائه تعاریف مربوط به اصطلاحات تحلیل ریسک که در حوزه ایمنی غذا استفاده میشوند، اختصاص دارد. - اصول تحلیل ریسک برای افزودنیهای غذایی:
این بخش اصول تحلیل ریسک را که توسط کمیته کدکس برای افزودنیهای غذایی مورد استفاده قرار میگیرد، توضیح میدهد.
13. نهادهای فرعی کمیسیون کدکس غذایی
جدول کمیتهها، مراجع مستند و وظایف:
این بخش شامل جدولی از کمیتههای کدکس غذایی است که به همراه وظایف و مراجع مستند آنها توضیح داده شده است.
- کمیتههای هماهنگکننده FAO/WHO:
این بخش به شرح وظایف و مسئولیتهای کمیتههای هماهنگکننده مشترک بین FAO و WHO در زمینه تدوین استانداردهای غذایی میپردازد. -
. جداول
جدول 1: راهنما برای تعیین مقادیر عددی برای معیارها:
این بخش شامل جدولی است که معیارهای عددی مورد نیاز برای استانداردهای مختلف را ارائه میدهد. این جداول معمولاً برای تعیین حداکثر مقادیر مجاز برای آلایندهها، مواد افزودنی، و سایر اجزای غذایی استفاده میشوند.- جدول 2: معیارهای توصیه شده برای حداقل محدوده کاربرد برای مقادیر مشخص شده:
این جدول به ارائه معیارهای مورد نیاز برای اطمینان از اینکه مقادیر مشخص شده در استانداردها در محدودههای کاربردی قابل قبول قرار دارند، میپردازد. - جدول 3: نیازمندیهای دقت در غلظتهای مختلف بر اساس معادله هورویتز/تامپسون:
این جدول به توضیح دقت مورد نیاز در اندازهگیری غلظتهای مختلف مواد در مواد غذایی پرداخته و نحوه محاسبه آن را بر اساس معادله هورویتز/تامپسون ارائه میدهد. - جدول 4: توصیه برای مقادیر عددی معیارها برای سرب در آب میوهها:
این بخش به توضیح معیارهای توصیه شده برای مقادیر سرب در آب میوهها پرداخته و مقادیر عددی مجاز را ارائه میدهد. - جدول 5: معیارهای روش برای مقادیر مشخص شده در افزایش مراتب بزرگی:
این بخش به ارائه معیارهای روش برای اطمینان از اینکه مقادیر مشخص شده با افزایش مراتب بزرگی در مقادیر به دقت رعایت میشوند، میپردازد. - جدول 6: روشهای معتبر تأیید شده برای تحلیل سرب:
این جدول شامل روشهای معتبر و تأیید شده برای اندازهگیری و تحلیل مقادیر سرب در مواد غذایی است.
15. نمودارها
نمودار 1: نمودار فرآیندی برای بررسی ورود و بازنگری افزودنیهای غذایی در استاندارد عمومی افزودنیهای غذایی:
این بخش شامل یک نمودار فرآیندی است که مراحل ورود و بازنگری افزودنیهای غذایی در استاندارد عمومی افزودنیهای غذایی را توضیح میدهد.- نمودار 2: نمودار جریان برای ارزیابی روشها برای انطباق:
این نمودار به توضیح مراحل ارزیابی روشهای مورد استفاده برای انطباق با استانداردهای کدکس پرداخته و جریان کار را به صورت تصویری نشان میدهد.
16. عضویت
عضویت در کمیسیون کدکس غذایی:
این بخش شامل فهرستی از کشورها و نهادهای عضو کمیسیون کدکس غذایی است که شامل تاریخ پیوستن آنها به این کمیسیون نیز میباشد.- وظایف اصلی نقاط تماس کدکس:
این بخش وظایف و مسئولیتهای نقاط تماس کدکس را در کشورهای عضو توضیح میدهد. این نقاط تماس وظیفه هماهنگی فعالیتهای مرتبط با کدکس در سطح ملی را دارند.
17. روابط با سایر سازمانها
راهنمای همکاری بین کمیسیون کدکس غذایی و سازمانهای بینالمللی بین دولتی در تدوین استانداردها و متون مرتبط:
این بخش اصول و راهنماییهایی را برای همکاری بین کمیسیون کدکس غذایی و سازمانهای بینالمللی بین دولتی در تدوین استانداردهای غذایی و متون مرتبط ارائه میدهد.- اصول مربوط به مشارکت سازمانهای غیر دولتی بینالمللی در کارهای کمیسیون کدکس غذایی:
این بخش به توضیح اصول و معیارهای مربوط به مشارکت سازمانهای غیر دولتی بینالمللی (INGO) در فعالیتهای کمیسیون کدکس غذایی میپردازد. - پیوست: اطلاعات مورد نیاز از سازمانهای غیر دولتی بینالمللی که درخواست وضعیت ناظر دارند:
این بخش شامل اطلاعاتی است که سازمانهای غیر دولتی بینالمللی باید هنگام درخواست برای دریافت وضعیت ناظر در جلسات کمیسیون کدکس غذایی ارائه دهند.
18. پیوست: تصمیمات کلی کمیسیون
بیانیههای اصولی در مورد نقش علم در فرآیند تصمیمگیری کدکس و میزان توجه به عوامل دیگر:
این بخش به توضیح نقش علم در فرآیند تصمیمگیری کدکس غذایی و میزان توجه به سایر عوامل (مانند مسائل اقتصادی، اجتماعی و غیره) میپردازد.- بیانیههای اصولی مربوط به نقش ارزیابی ریسک ایمنی غذا:
این قسمت اصول مربوط به نقش ارزیابی ریسک ایمنی غذا در فرآیند تدوین استانداردها و تصمیمگیریهای کمیسیون کدکس غذایی را بیان میکند. - اقدامات برای تسهیل توافق:
این بخش به توضیح اقدامات و رویههایی میپردازد که برای تسهیل دستیابی به توافق در جلسات کمیسیون کدکس غذایی و نهادهای مرتبط مورد استفاده قرار میگیرد.
19. ضمیمه: منابع و مراجع
لیستی از منابع مورد استفاده در تدوین و بازنگری استانداردهای کدکس غذایی:
این بخش شامل لیستی از منابع و مراجع علمی و فنی است که در تدوین و بازنگری استانداردهای کدکس غذایی مورد استفاده قرار گرفتهاند. - جدول 2: معیارهای توصیه شده برای حداقل محدوده کاربرد برای مقادیر مشخص شده: