روش اجرایی ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیازی یک کارخانه خوراک دام

1. هدف

هدف این روش اجرایی ارزیابی و نظارت بر برنامه‌های پیش‌نیاز (Prerequisite Programs) در یک کارخانه تولید خوراک دام است. این ارزیابی‌ها به‌منظور اطمینان از رعایت الزامات ایمنی و کیفیت خوراک، جلوگیری از آلودگی‌ها و خطرات بالقوه در طول فرآیند تولید، و پایبندی به استانداردهای GMP+ طراحی و اجرا می‌شود.

2. دامنه

این روش اجرایی شامل ارزیابی و کنترل تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز در زمینه‌های مختلف شامل بهداشت و ایمنی، نظافت، کنترل آفات، شرایط محیطی، نگهداری و تعمیرات تجهیزات، آموزش کارکنان و سایر الزامات پایه است که به تولید ایمن و باکیفیت خوراک دام کمک می‌کنند.

3. تعریف اصطلاحات

  • برنامه پیش‌نیاز (Prerequisite Programs): برنامه‌های اساسی که برای فراهم آوردن محیطی مناسب برای ایمنی و کیفیت خوراک دام قبل از اجرای برنامه‌های اصلی مانند HACCP ضروری هستند.

  • GMP+ (Good Manufacturing Practice): استانداردی برای تضمین ایمنی، بهداشت و کیفیت خوراک دام.

  • HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points): سیستم مدیریت ایمنی خوراک که بر شناسایی و کنترل خطرات در فرآیند تولید خوراک متمرکز است.

4. مراحل اجرایی ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز

4.1 شناسایی برنامه‌های پیش‌نیاز

  • لیست برنامه‌های پیش‌نیاز: تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز شامل بهداشت محیط، کنترل آفات، نظافت، ایمنی تجهیزات، کنترل دسترسی به مناطق حساس و آموزش کارکنان باید شناسایی و مستندسازی شوند.

  • مطابقت با الزامات GMP+: تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز باید با استانداردهای GMP+ تطابق داشته باشند.

4.2 بررسی و ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز

  • بررسی دقیق: بررسی و ارزیابی تمامی برنامه‌های پیش‌نیاز به‌طور دوره‌ای انجام شود تا از انطباق آن‌ها با استانداردهای ایمنی خوراک و فرآیندهای تولید اطمینان حاصل شود.

  • بررسی مستندات: تمامی مستندات مربوط به برنامه‌های پیش‌نیاز باید بررسی و از صحت و به‌روز بودن آن‌ها اطمینان حاصل شود. این مستندات شامل گزارشات نظافت، کنترل آفات، برنامه نگهداری تجهیزات، و آموزش‌های کارکنان هستند.

4.3 ارزیابی شرایط محیطی

  • شرایط بهداشتی محیط: بررسی محیط‌های تولید و نگهداری خوراک دام از نظر آلودگی‌های بالقوه شیمیایی، بیولوژیکی و فیزیکی.

  • کنترل آفات و بیماری‌ها: ارزیابی برنامه‌های کنترل آفات و بیماری‌ها در کارخانه برای جلوگیری از آلودگی خوراک.

4.4 بررسی تجهیزات و تسهیلات

  • نگهداری و تعمیرات: ارزیابی وضعیت نگهداری و تعمیرات تجهیزات، اطمینان از کالیبراسیون دقیق ابزار اندازه‌گیری و تجهیزات تولید.

  • نظافت و ضدعفونی: ارزیابی برنامه‌های نظافت و ضدعفونی و اطمینان از رعایت استانداردهای بهداشتی در تجهیزات و فضاهای تولید.

4.5 بررسی کنترل دسترسی

  • کنترل دسترسی به مناطق حساس: بررسی نحوه کنترل دسترسی به مناطقی که امکان آلودگی خوراک وجود دارد، مانند انبار مواد اولیه و سالن‌های تولید.

  • آموزش کارکنان: ارزیابی آموزش‌های کارکنان در زمینه‌های بهداشت، ایمنی، و اجرای برنامه‌های پیش‌نیاز.

4.6 ارزیابی برنامه‌های آموزشی

  • آموزش‌های کارکنان: ارزیابی اثربخشی آموزش‌های کارکنان در خصوص رعایت برنامه‌های پیش‌نیاز، ایمنی خوراک و بهداشت.

  • برنامه‌های دوره‌ای: بررسی این که آیا آموزش‌ها به‌طور دوره‌ای به‌روز شده و کارکنان به‌طور مرتب در جریان الزامات پیش‌نیاز قرار می‌گیرند.

4.7 بازبینی و بهبود مستمر

  • بازخورد از ارزیابی: تمامی نتایج ارزیابی باید به‌طور منظم بررسی و مستند شوند. هرگونه نقص یا عدم انطباق باید به‌طور سریع اصلاح شود.

  • بهبود مستمر: برنامه‌های پیش‌نیاز باید به‌طور مستمر مورد بازبینی قرار گیرند و بر اساس نتایج ارزیابی‌ها، اقدامات بهبود اجرا شوند.

5. مستندسازی

تمامی مراحل ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز باید به‌طور کامل مستند و ذخیره شوند. مستندات باید شامل اطلاعات زیر باشند:

  • گزارش‌های ارزیابی ریسک و کنترل خطرات

  • گزارش‌های ارزیابی و نظارت بر برنامه‌های پیش‌نیاز

  • برنامه‌های آموزشی و ارزیابی اثربخشی آن‌ها

  • برنامه‌های نگهداری و تعمیرات تجهیزات

  • گزارش‌های نظافت و ضدعفونی

6. مقایسه با استانداردهای GMP+

  • پس از ارزیابی برنامه‌های پیش‌نیاز، مطابقت آن‌ها با استانداردهای GMP+ بررسی می‌شود. در صورت عدم تطابق، اقدامات اصلاحی مشخص خواهند شد.

7. اقدامات اصلاحی

  • شناسایی و تحلیل علت‌ها: در صورت وجود عدم انطباق، باید علت اصلی شناسایی و اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه مناسب اجرا شوند.

  • تأسیس اقدامات پیشگیرانه: اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از وقوع مجدد مشکل باید تعیین شوند

    : فرم ارزیابی ریسک محیطی و ایمنی خوراک دام

    ردیف عنوان ارزیابی شرح ارزیابی نتیجه ارزیابی اقدامات پیشنهادی تاریخ انجام مسئول
    1 ارزیابی خطر آلودگی شیمیایی بررسی منابع آلودگی شیمیایی در محیط کارخانه خطر کم نظارت بیشتر بر شرایط ذخیره‌سازی مواد شیمیایی 10/04/2025 علی محمدی
    2 ارزیابی خطر آلودگی بیولوژیکی بررسی احتمال ورود میکروب‌ها به خوراک دام خطر متوسط تقویت کنترل بهداشت محیط و ضدعفونی 10/04/2025 حسین حسینی
    3 ارزیابی خطر آلودگی فیزیکی بررسی وجود احتمال آلودگی از تجهیزات و محیط خطر زیاد اصلاح شرایط نگهداری مواد اولیه 10/04/2025 نسرین گودرزی
    4 ارزیابی شرایط دسترسی و کنترل بررسی کنترل دسترسی به مناطق حساس خطر متوسط نصب سیستم‌های دسترسی اتوماتیک 10/04/2025 کامران زاده

    فرم 2: فرم بررسی تجهیزات و تسهیلات

    ردیف عنوان بررسی شرح بررسی نتیجه بررسی اقدامات لازم تاریخ انجام مسئول
    1 بررسی سیستم تهویه و جریان هوا ارزیابی خطرات مربوط به سیستم تهویه عملکرد صحیح تعویض فیلترهای سیستم تهویه 10/04/2025 علی میرزایی
    2 بررسی تجهیزات اندازه‌گیری و کالیبراسیون کالیبراسیون تجهیزات اندازه‌گیری تایید کالیبراسیون مجدد در ماه آینده 10/04/2025 سارا نیک‌فام
    3 بررسی تجهیزات ضدعفونی و نظافت بررسی مواد ضدعفونی مورد استفاده تایید بررسی و خرید مواد ضدعفونی جدید 10/04/2025 محمد علی‌زاده

    فرم 3: فرم برنامه نظافت و ضدعفونی

    ردیف محل/منطقه نوع ضدعفونی تاریخ انجام مواد ضدعفونی استفاده شده نتیجه بررسی مسئول انجام
    1 سالن تولید خوراک ضدعفونی با مواد شیمیایی 10/04/2025 کلر یا دیگر مواد ضدعفونی تایید مهسا عرب‌زاده
    2 انبار مواد اولیه ضدعفونی با بخار 10/04/2025 بخار آب تایید فرهاد رضایی
    3 بخش حمل‌ونقل ضدعفونی با مواد طبیعی 10/04/2025 مواد ضدعفونی طبیعی تایید سیده‌ فاطمه موسوی

    فرم 4: فرم کنترل آفات و بیماری‌ها

    ردیف نوع آفات یا بیماری محل شناسایی اقدامات انجام‌شده تاریخ انجام مسئول نظارت
    1 موش‌ها انبار مواد غذایی نصب تله و سم‌پاشی 10/04/2025 مهدی احمدی
    2 حشرات سالن تولید نصب شبکه‌های محافظ 10/04/2025 علی محمدی
    3 پرندگان انبار ذخیره‌سازی نصب دستگاه‌های آویز 10/04/2025 زهرا سلطانی

    فرم 5: فرم ارزیابی کنترل دسترسی

    ردیف منطقه/محل نوع دسترسی شرح کنترل دسترسی تاریخ ارزیابی مسئول ارزیابی
    1 سالن تولید خوراک فقط مجازین نصب درب‌های امن و کنترل دسترسی برای کارکنان مجاز 10/04/2025 مهدی خوش‌فطرت
    2 انبار مواد اولیه فقط مجازین نظارت بر ورود مواد به انبار با تایید مجازین 10/04/2025 احمد شعبانی
    3 بخش حمل‌ونقل فقط مجازین کنترل ورود و خروج با مجوز رسمی 10/04/2025 مهسا بدیعی

    فرم 6: فرم ارزیابی آموزش کارکنان

    ردیف نام دوره آموزشی تاریخ برگزاری مدرس دوره نتیجه ارزیابی مسئول پیگیری
    1 دوره بهداشت محیط و ایمنی خوراک 10/04/2025 دکتر حسن‌زاده ارزیابی مثبت محمد علی‌زاده
    2 دوره کنترل آفات و بیماری‌ها 12/04/2025 خانم موسوی ارزیابی مثبت سارا حسینی
    3 دوره نظافت و ضدعفونی 15/04/2025 مهندس رضایی ارزیابی منفی حسین گودرزی