نسخه الکترونیکی این سند اخرین نسخه آن است و مسئولیت کنترل نسخه چاپی با این سند بر عهده خواننده آن می باشد. تمامی حقوق معنوی و مادی این مدرک متعلق به شرکت پایش سلامت اسیا  می باشد. و هر گونه کپی برداری از ان پیگرد قانونی دارد.
انتخاب  منابع  ارزیابی انطباق		رویکرد	CAS/0/1/1/4/3	شماره سند
رنگ سفید اسناد / قرمز فرمهای دریافتی/ ابی فرمهای ارسالی			راهنمای دکمه های انتهایی صفحه
تاریخ	تایید	بازنگری	نویسنده	شماره
شهریور ۱۴۰۲	هیات مدیره	دکتر شیدا بزمی	دکترعلیرضامسعودنیا	۱

1. اهمیت انواع نمونه برداری از محصولات کشاورزی در تجارت و صنایع مختلف:
انواع نمونه برداری از محصولات کشاورزی برای تجارت و صنایع مختلف اهمیت بسیار زیادی دارد. این اهمیت به دلیل موارد زیر به وجود می‌آید:
– تضمین کیفیت: نمونه برداری دقیق و مناسب از محصولات کشاورزی به تضمین کیفیت و ایمنی محصولات کمک می‌کند. این امر برای تجارت بین‌المللی بسیار حیاتی است.
– اطمینان از تطابق با استانداردها: با استفاده از نمونه برداری درست، می‌توان تطابق محصولات با استانداردها و مقررات ملی و بین‌المللی را تضمین کرد.
– کنترل کیفیت تولید: نمونه برداری به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا کیفیت محصولات خود را بهبود دهند و مشکلات را شناسایی کنند.
– ایجاد اطمینان در بازار: مشتریان برای خرید محصولات کشاورزی به نمونه‌برداری دقیق اعتماد دارند و این اطمینان بازار را تقویت می‌کند.

2. روش اجرای بازرسی و ارزیابی انطباق ویژگی‌های نمونه‌برداری از محصولات کشاورزی:
برای اجرای بازرسی و ارزیابی انطباق ویژگی‌های نمونه‌برداری از محصولات کشاورزی، مراحل زیر باید انجام شود:
– تعیین هدف بازرسی: ابتدا باید هدف اصلی بازرسی را مشخص کرد؛ آیا به منظور تطابق با استانداردها است یا ارزیابی کیفیت و ایمنی محصول؟
– انتخاب نمونه‌برداری: روش مناسب نمونه‌برداری باید بر اساس نوع محصول و هدف بازرسی انتخاب شود (مثلاً نمونه‌برداری تصادفی یا نمونه‌برداری متمرکز).
– اجرای نمونه‌برداری: نمونه‌برداری باید به دقت و با رعایت استانداردهای مربوطه انجام شود.
– ارزیابی و ثبت نتایج: نمونه‌ها باید ارزیابی شده و نتایج آنها به دقت ثبت شوند.
– اتخاذ تصمیمات: بر اساس نتایج بازرسی، تصمیمات مربوط به تطابق یا اقدامات تصحیحی باید اتخاذ شود.

3. انواع استانداردها و طرح‌های بین‌المللی کنترل کیفیت و متد‌ها و روش‌های ازمون ویژگی‌های نمونه‌برداری از محصولات کشاورزی:
– استانداردهای ISO (سازمان بین‌المللی تعیین استاندارد): مانند ISO 22000 برای کیفیت مواد غذایی و ISO 9001 برای کنترل کیفیت عمومی.
– استانداردهای ملی: هر کشور دارای استانداردهای خود برای کنترل کیفیت محصولات کشاورزی است.
– استانداردهای مربوط به محصولات خاص: برای محصولات خاص مانند برنج، گوجه فرنگی، یا گندم، استانداردهای مخصوصی وجود دارد.
– روش‌های آزمایشگاهی: از جمله روش‌های شیمیایی و میکروبیولوژیکی برای انجام آزمون‌های کیفیت و ایمنی محصولات.
– روش‌های حسی: برای ارزیابی ویژگی‌های حسی محصولات مانند طعم، بو، و رنگ.

4. چک لیست بازرسی و ارزیابی انطباق نمونه‌برداری از محصولات کشاورزی

:
برای طراحی چک لیست بازرسی و ارزیابی انطباق نمونه‌برداری از محصولات کشاورزی، مراحل زیر می‌تواند راهنمایی کننده باشد:
– تعیین هدف بازرسی: هدف بازرسی باید به دقت مشخص شود؛ آیا برای تطابق با استانداردها یا ارزیابی کیفیت و ایمنی محصول است؟
– تعیین ویژگی‌های مورد بازرسی: ویژگی‌های مهمی که باید برای هر نمونه مورد بازرسی قرار بگیرند، باید مشخص شوند (مثلاً ابعاد، وزن، شکل، رنگ و …).
– تعیین روش‌ها و متدولوژی بازرسی: روش‌هایی که برای بازرسی و ارزیابی انطباق نمونه‌برداری از محصولات کشاورزی استفاده می‌شوند، باید مشخص شوند.
– طراحی فرآیند بازرسی: فرآیند بازرسی به دقت باید طراحی شود که شامل نمونه‌برداری، آزمون، و ثبت نتایج باشد.
– ایجاد فرم چک لیست: یک فرم چک لیست بازرسی برای ثبت نتایج بازرسی باید طراحی شود که ویژگی‌های بازرسی و نتایج را در آن ثبت کند.
– آموزش بازرسان: بازرسان باید آموزش داده شوند تا با چک لیست و روش‌های بازرسی آشنا باشند.
– اجرای بازرسی: بازرسان باید با توجه به چک لیست و متدولوژی تعیین شده، بازرسی انطباق نمونه‌برداری را انجام دهند.
– ثبت نتایج و اقدامات تصحیحی: نتایج بازرسی در فرم چک لیست ثبت شده و در صورت نیاز، اقدامات تصحیحی انجام می‌شود.

انواع روش‌های نمونه‌برداری از محصولات کشاورزی متناسب با موارد مختلف و محصولات متنوعی وجود دارد. هر نوع محصول و هدف نمونه‌برداری ممکن است نیاز به یک روش خاص داشته باشد. در زیر، برخی از انواع روش‌های نمونه‌برداری از محصولات کشاورزی و استانداردهای مربوط به آنها را ذکر می‌کنم:

1. نمونه‌برداری تصادفی ساده:
– توصیف: در این روش، نمونه‌ها به صورت تصادفی از محصول گرفته می‌شوند.
– استفاده: برای محصولاتی که تنوع بالایی دارند و نیاز به نمونه‌برداری تصادفی است.

2. نمونه‌برداری تصادفی سیستماتیک:
– توصیف: نمونه‌ها به صورت تصادفی از یک الگوی سیستماتیک انتخاب می‌شوند، مثلاً هر n امین محصول.
– استفاده: برای کاهش اختلاف‌های تصادفی در نمونه‌برداری تصادفی و افزایش اعتبار نمونه.

3. نمونه‌برداری تصادفی متناوب:
– توصیف: در این روش، نمونه‌ها به صورت تصادفی ولی با فواصل زمانی متناوب از محصول گرفته می‌شوند.
– استفاده: برای محصولاتی که در طول زمان تغییراتی ممکن است داشته باشند و نیاز به پویایی در نمونه‌برداری دارند.

4. نمونه‌برداری استراتژیک:
– توصیف: در این روش، نمونه‌ها بر اساس یک استراتژی خاص و با در نظر گرفتن عوامل مشخصی انتخاب می‌شوند.
– استفاده: برای محصولاتی که ممکن است مناطق خاصی در آنها مشکلات کیفیتی داشته باشند یا نیاز به نمونه‌برداری هدفمند تری دارند.

5. نمونه‌برداری از دستگاه‌های جاری:
– توصیف: در این روش، نمونه‌ها از دستگاه‌های جاری گرفته می‌شوند مثلاً از تسمه نقاله یا ماشین‌های برداشت.
– استفاده: برای نمونه‌برداری مستقیم از فرآوری محصولات در خطوط تولید.

دستورالعمل نمونه‌برداری از محصولات کشاورزی تازه

کد سند: PSA-INS-2025-AG-SAMPLING
شماره ویرایش: 01
تاریخ اجرا: 1403/01/15
تهیه‌کننده: دکتر علیرضا مسعودنیا
شرکت: پایش سلامت آسیا

---

1. هدف

تدوین مکانیزم مشخص برای برداشت نمونه از محصولات کشاورزی تازه در مراحل مختلف زنجیره تامین (مزرعه، انبار، سردخانه، بازار و بسته‌بندی) جهت انجام آزمون‌های کیفیت، ایمنی و انطباق با استانداردها و ضوابط قانونی.

---

2. دامنه کاربرد

این دستورالعمل برای تمامی مراحل نمونه‌برداری از محصولات کشاورزی تازه شامل سبزیجات، صیفی‌جات، میوه‌ها، گیاهان دارویی و دیگر محصولات مشابه در واحدهای تولیدی، مزارع، مراکز فرآوری و بسته‌بندی، انبارها و میادین کاربرد دارد.

---

3. مراجع قانونی و استانداردها

• Codex Alimentarius – Guidelines on Sampling for Contaminants

• ISO 874: Fresh fruits and vegetables — Sampling

• EU Regulation (EC) No 396/2005 – Pesticide Residues

• استاندارد ملی ایران (مانند 3204، 7557 و 13100)

• الزامات GFSI – Farming of Plants

• استانداردهای GAP، HACCP، ISO 22000

---

4. تعاریف

---

5. تجهیزات مورد نیاز

• قیچی استریل یا چاقوی تمیز

• ظرف و کیسه نمونه‌برداری دارای برچسب

• جعبه حمل با پک خنک‌کننده

• فرم‌های نمونه‌برداری (PSA-F020 تا PSA-F023)

• دستکش و ماسک یکبار مصرف

• برچسب مشخصات نمونه و QR کد برای ردیابی

---

6. روش اجرا

6.1 برنامه‌ریزی و هماهنگی

• اطلاع‌رسانی قبلی به مزرعه‌دار یا مسئول مرکز نگهداری

• بررسی جدول برداشت یا ورود محموله

6.2 تعیین نقاط نمونه‌برداری

• در مزارع: انتخاب نقاط به روش تصادفی طبقه‌بندی‌شده (Random Stratified Sampling)

• در انبار یا سردخانه: نمونه‌گیری از بالا، وسط و پایین پالت‌ها یا بسته‌ها

6.3 تعداد نمونه‌ها

6.4 برداشت نمونه‌ها

• ابزار برش استریل استفاده شود.

• از نقاط مختلف محصول با رعایت بهداشت برداشت گردد.

• نمونه‌ها در ظروف جداگانه جمع‌آوری و ترکیب شوند.

6.5 برچسب‌گذاری و ثبت اطلاعات

• کد نمونه، محل، تاریخ، نوع محصول، وضعیت ظاهری، نام مزرعه

• تکمیل فرم PSA-F021 و پیوست‌کردن GPS محل برداشت (در صورت نیاز)

6.6 ارسال به آزمایشگاه

• نگهداری در دمای 2 تا 8 درجه سانتی‌گراد

• ارسال به آزمایشگاه دارای تاییدیه رسمی طی کمتر از 24 ساعت

---

7. الزامات کیفیتی و ایمنی در نمونه‌برداری

• عدم تماس نمونه با خاک یا مواد شیمیایی

• عدم برداشت از محصول آسیب‌دیده یا فاسد

• ثبت کلیه اقدامات در فرم مربوطه

• امکان ردیابی محصول از مزرعه تا محل ارزیابی

---

8. سوابق و ثبت اطلاعات

• تمامی فرم‌ها در سامانه ثبت اطلاعات نمونه‌برداری شرکت نگهداری می‌شوند.

• فرم‌های مهم:

  • PSA-F020: برنامه نمونه‌برداری مزرعه

  • PSA-F021: فرم ثبت نمونه برداشت‌شده

  • PSA-F022: برگه حمل نمونه

  • PSA-F023: گزارش اولیه نمونه‌برداری

    – برنامه نمونه‌برداری مزرعه

    عنوان فارم / مزرعه: ………………………………………………
    کد شناسایی فارم: ………………………………………………
    نام مسئول تولید: ………………………………………………
    تاریخ اجرای نمونه‌برداری: ………./…………/……….
    نوع محصول کشاورزی: ………………………………………………
    مرحله رشد محصول: ☐ قبل از برداشت ☐ زمان برداشت ☐ پس از برداشت
    روش نمونه‌برداری:
    ☐ تصادفی ☐ سیستماتیک ☐ طبقه‌بندی‌شده
    ابزار نمونه‌برداری مورد استفاده: ………………………………………………
    تعداد نمونه‌ها: ……………..
    حجم هر نمونه: ……………….. گرم / میلی‌لیتر
    دما / شرایط محیطی: ………………………………………………
    نام کارشناس نمونه‌بردار: ………………………………………………
    امضا: ………………………………………………

    ---

    📝 فرم PSA-F021 – ثبت نمونه برداشت‌شده

    کد نمونه: ………………………………………………
    کد مزرعه / محل: ………………………………………………
    تاریخ برداشت: ………./…………/……….
    نام محصول: ………………………………………………
    وضعیت ظاهری محصول:
    ☐ سالم ☐ آسیب‌دیده ☐ آلودگی مشهود
    وزن کل نمونه: ………………… گرم
    دما هنگام برداشت: ………………… °C
    نوع بسته‌بندی: ☐ پلاستیک ☐ آلومینیومی ☐ کاغذ کرافت
    روش حمل: ☐ سردخانه‌ای ☐ دمای محیط
    امضا نمونه‌بردار: ………………………………………………

    ---

    📝 فرم PSA-F022 – برگه حمل نمونه

    کد نمونه: ………………………………………………
    محل ارسال: ………………………………………………
    گیرنده: ………………………………………………
    تاریخ و ساعت ارسال: ………./…………/………. – ….:….
    روش حمل: ☐ یخچالی ☐ بسته‌بندی خنک ☐ معمولی
    تجهیزات کنترل دما: ☐ دیتالاگر ☐ ترمومتر دستی
    وضعیت پلمب نمونه: ☐ سالم ☐ بازشده ☐ مخدوش
    نام حمل‌کننده: ………………………………………………
    شماره تماس: ………………………………………………
    امضا حمل‌کننده: ………………………………………………

    ---

    📝 فرم PSA-F023 – گزارش اولیه نمونه‌برداری

    کد پروژه: ………………………………………………
    کد نمونه: ………………………………………………
    نام محصول کشاورزی: ………………………………………………
    هدف نمونه‌برداری:
    ☐ کنترل کیفیت ☐ پایش آلاینده‌ها ☐ ثبت گواهی کیفیت
    نوع آزمون‌های درخواستی:
    ☐ باقی‌مانده سموم ☐ نیترات ☐ فلزات سنگین ☐ میکروبیولوژی
    تاریخ دریافت در آزمایشگاه: ………./…………/……….
    نتیجه ارزیابی اولیه:
    ☐ مناسب برای آزمایش ☐ رد شده به دلیل …………
    نام مسئول ثبت: ………………………………………………
    امضا: ………………………………………………

استانداردها و مراجع مربوط به نمونه‌برداری از محصولات کشاورزی شامل موارد زیر می‌شوند:
– استانداردهای ISO (سازمان بین‌المللی تعیین استاندارد) مرتبط با کیفیت محصولات کشاورزی مانند ISO 9001 و ISO 22000.
– استانداردهای ملی و محلی که در هر کشور برای نمونه‌برداری و کنترل کیفیت محصولات کشاورزی تعیین می‌شوند.
– استانداردهای مربوط به محصولات خاص مانند استانداردهای برنج، میوه‌ها، گلخانه‌ها، و …
– مراجع و دستورالعمل‌های منتشر شده توسط سازمان‌های ملی و بین‌المللی مرتبط با کشاورزی و کنترل کیفیت محصولات غذایی.